Derleme
Yıl 2020,
Cilt: 11 Sayı: 3, 161 - 167, 30.12.2020
Öz
Gıda değeri olan hayvanların sağlık ve refahını temin etmek için vazgeçilmez olan antibiyotikler hasta hayvanların tedavisinde, salgın hastalıkların önlenmesi ve kontrol altına alınmasında kullanılmaktadır. Antibiyotikler organizmada tam olarak metabolize olamadıkları ve atılamadıkları zaman bu hayvanlardan elde edilen gıdalarda kalıntı oluşturabilmekte ve insanlarda antibiyotik dirençliliği, aşırı duyarlılık reaksiyonları, doku hasarı, gastrointestinal bozukluklar, nörolojik hasarlar ve anafilaktik şok gibi risklere yol açarak halk sağlığını tehdit etmektedir. Ayrıca kalıntı içeren hayvansal orjinli gıdaların tüketimine bağlı insanlarda akut rahatsızlıkların yanı sıra teratojenik ve karsinojenik etkiler de görülebilmektedir. Bu derlemede hayvansal gıdalardaki antibiyotik kalıntıları ve halk sağlığı açısından oluşturabileceği riskler ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aktuğlu, Y. (1997). Giriş ve Genel Bilgiler. Pratikte Antibiyotik Kullanımı Simpozyumu içinde (ss. 11–53). İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. http://www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/01/0101ya.pdf adresinden erişildi.
- Aydın, G. ve Koçak, D. (1999). Bazı Antibiyotiklerin Kanatlı Yemlerinde Yem Katkı Maddesi Olarak Kullanımlarındaki Sakıncalar ve Avrupa Birliği ’nin Bu Konuda Aldığı Kararlar. VIV. Poultry Yutav’99 Uluslararası Tavukçuluk Fuarı ve Konferansı Bildiriler Kitabı, İstanbul 3- 6 Haziran 1999 içinde (ss. 316–320). Istanbul.
- Aydın Ünsal, I. (2017). Sütte ve Ette Sülfonamid Bileşiklerinin LC-IDMS Yöntemiyle Tayini. Doktora Tezi. doi:10.1016/j.jenvman.2018.01.013
- Başustaoğlu, A. (2004). Hayvan Yemlerinde Büyütme Faktörü Olarak Kullanılan Antibiyotiklerin Direnç Gelişimindeki Rolü. Hastane İnfeksiyonları Dergisi. http://www.hastaneinfeksiyonlaridergisi.org/managete/fu_folder/2004-04/html/2004-8-4-286-291.htm
- Bennett, J. W. ve Chung, K. T. (2001). Alexander Fleming and the discovery of penicillin. Advances in Applied Microbiology, 49, 163–184. doi:10.1016/S0065-2164(01)49013-7
- Casewell, M., Friis, C., Marco, E., McMullin, P. ve Phillips, I. (2003). The European ban on growth-promoting antibiotics and emerging consequences for human and animal health. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 52, 159–161. doi:10.1093/jac/dkg313
- Chambers, F. H. (2001). Antimicrobial Agents. Goodman & Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics 10th edition içinde (ss. 1143–1169). McGraw-Hill Professional.
- Companyó, R., Granados, M., Guiteras, J. ve Prat, M. D. (2009). Antibiotics in food:Legislation and validation of analytical methodologies. Analytical and Bioanalytical Chemistry, 395(4), 877–891. doi:10.1007/s00216-009-2969-4
- Dokuzlu, C. ve Tayar, M. (2001). Bursa ve Çevresinde Çiğ Sütlerde Antibiyotik Varlığının Belirlenmesi. Vet Bil. Derg., 17(1), 153–157.
- Erdoğdu, A. T., Coşkun, Y. ve İspirli Güven, S. (2011). Tüketime Sunulan Ballarda Sülfonamid Türevi Antibiyotiklerin Kalıntılarının Belirlenmesi. Bornova Vet. Bil. Derg.,33(47), 37–44.
- Geçer, B. (2006). Pastörize ve UHT Sütlerde Antibiyotik Kalıntılarının HPLC Yöntemi İle Belirlenmesi. Journal of Chemical Information and Modeling, 53(9), 1689–1699. doi:10.1017/CBO9781107415324.004
- Gökçe, T. (2017). Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuran Hastaların Antibiyotik Kullanımı Konusundaki Davranış ve Bilgi Düzeylerinin Araştırılması - Uzmanlık Tezi. Uzmanlık Tezi. Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Denizli.
- İnce, S. ve Aycan, E. (2018). Afyonkarahisar Bölgesinden Toplanan Çiğ Sütlerde Beta-Laktam Grubu Antibiyotik Kalıntı Varlığının Araştırılması. Kocatepe Veterinary Journal, 113–118. doi:10.30607/kvj.376452
- İrkin, R., Batu, Z. ve Özbek, K. (2019). Hayvansal Besinlerdeki Antibiyotik Kalıntılarının İnsan Sağlığına Etkileri. International Agean Symposium on Innovative Interdisciplinary Scientific Researches Proceedings Book.
- Johnston, A. M. (2001). Animals and antibiotics. International Journal of Antimicrobial Agents, 18(3), 291–294. doi:10.1016/S0924-8579(01)00379-X
- Karademir, G. ve Karademir, B. (2003). Yem katkı maddesi̇ olarak kullanılan bi̇yoteknoloji̇k ürünler. Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg., 43(1), 61–74.
- Karma Yemlere Katılması ve Hayvanlara Yedirilmesi Yasak Olan Maddeler Hakkında Tebliğ. (2005, 16 Haziran).16 Haziran 2005 tarihli ve 25847 sayılı Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/06/20050616-13.htm adresinden erişildi.
- Kaya, S., Yavuz, H., Akar, F., Liman, B. C. ve Filazi, A. (1992). Mezbahadan Sağlanan Sığır Et, Karaciğer ve Böbrek Örneklerinde Antibiyotik Kalıntıları. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 39(2), 13–29.
- Koç Türkoğlu, F. (2008). Pediatri Kliniğine Başvuran Annelerin Çocuklarda Antibiyotik Kullanımı Konusundaki Bilgi ve Tutumlarının Araştırılması. T.C. Sağlık Bakanlığı Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği - Uzmanlık Tezi.
- Kök, F. ve Şahiner, C. (2018). Veteriner İlaçlarının Kesim Öncesi Yasal Bekletme Süresinin Belirlenmesi, MRL ve Kalıntıların İzlenmesi. Turkiye Klinikleri Veterinary Sciences-Pharmacology and Toxicology - Special Topics, 4(2), 63–70.
- Kutlu, M. A., Gül, A., Özdemir, F. A. ve Kılıç, Ö. (2017). Bitlis İli Hizan İlçesinde Üretilen Ballarda Antibiyotik Kalıntılarının Belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi,4(4), 523–527. www.dergipark.gov.tr/turkjans adresinden erişildi.
- Marston, H. D., Dixon, D. M., Knisely, J. M., Palmore, T. N. ve Fauci, A. S. (2016). Antimicrobial resistance. JAMA - Journal of the American Medical Association, 316(11), 1193–1204. doi:10.1001/jama.2016.11764
- Michel, M. ve Gutmann, L. (1997). Methicillin-resistant Staphylococus aureus and vancomycin-resistant enterococci: Therapeutic realities and possibilities. Lancet, 349, 1901–1906. doi:10.1016/S0140-6736(96)11192-2
- Oruç, H. H., Cengiz, M., Bağdaş, D. ve Uzunoğlu, İ. (2007). Sığır Etlerinde Streptomisin ve Sulfametazin (Sulfadimidin) Kalıntıları. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17–20.
- Pradella, G., Scandurra, S. ve Vecchi, M. (2007). Strategie per l’ottimizzazione degli antibiotici in coniglicoltura: uso responsabile. Giornate di Coniglicoltura ASIC 2007, 91–93. http://www.asic-wrsa.it/documenti/giornate2007/15_Pradella.pdf
- Rudzki, E., Romański, B., Dynowska, D., Kaczmarski, M., Kurzawa, R., Obtułowicz, K., …Piela, Z. (1994). Clinical characterization of “asthma- prurigo” syndrome with emphasis on risk factors. Pneumonol Alergol Pol., 62(7–8), 397–404.
- Taşçı, F. ve Seçilmiş Canbay, H. (2016). Gıda Amaçlı Yetiştirilen Hayvanlarda Antibiyotik Kullanımının Halk Sağlığı Üzerine Etkileri. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı, 4(45), 31–36.
- Tekgül, Y. (2012). Aydın İlinde Satışa Sunulan Broiler Etlerinde Bazı Antibiyotik Kalıntılarının Varlığının Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi.
- Temamoğulları, F. ve Kaya, S. (2010). Ankara Piyasasında Satılan Sütlerde Bazı Antibiyotik Kalıntılarının İnce Tabaka Kromatografisi ve Biyootografik Yöntemle Saptanması. Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi, 16(2), 187–191. doi:10.9775/kvfd.2009.416
- Traş, B., Yazar, E. ve Elmas, M. (2007). Veteriner Hekimliğinde İlaç Kullanımına Pratik ve Akılcı Yaklaşım. Konya: Olgun Çelik Ofset Matbaa.
- Traş, B., Yazar, E. ve Elmas, M. (2009). Veteriner İlaç. İstanbul: Nobel Matbaacılık.
- Türk Dil Kurumu. (2009). Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Uludağ, R. (2008). Ege bölgesi̇nde tüketi̇me sunulan ballarda sülfonami̇d kalıntılarının araştırılması. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı.
- Ventola, C. L. (2015). The Antibiotic Resistance Crisis Part 1: Causes and Threats. P & T : a peer-reviewed journal for formulary management, 40(4), 277–283. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4378521/ adresinden erişildi.
- Waksman, S. (1947). What is an Antibiotic or an Antibiotic Substance? Mycologia, 39(5), 565–569.doi:10.1080/00275514.1947.12017635
- Yarsan, E. (2012). Hayvansal Gıdalarda Kalıntı Sorunu. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, 6, 3–6.
- Yıbar, A. ve Soyutemiz, E. (2013). Gıda Değeri Olan Hayvanlarda Antibiyotik Kullanımı ve Muhtemel Kalıntı Riski. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 8(1), 97–104.
- Yıldız, İ., Varkal, M. A. ve Ünüvar, E. (2014). Günümüzde Sefalosporinler ve Antibiyotik Direnci. Çocuk Dergisi, 14(1), 22–27. doi:10.5222/j.child.2014.022
- Yüksek, N. (2001). Etlerde Antibiyotik Kalıntılarının Aranması Üzerinde Çalışmalar. J Fac Vet Med, 20, 85–90.
Yıl 2020,
Cilt: 11 Sayı: 3, 161 - 167, 30.12.2020
Öz
Antibiotics, which are indispensable to ensure the health and welfare of food of animal origin, are used in the treatment of sick animals, in the prevention and control of epidemics. When antibiotics are not fully metabolized in the organism and can not be excreted, they can threaten public health by causing residues in foods of animal origin and by causing antibiotic resistance, hypersensitivity reactions, tissue damage such as gastrointestinal disorders, neurological damage and anaphylactic shock in humans. In addition, consumption of animal origin foods containing residues may exhibit teratogenic and carcinogenic effects apart from acute diseases. In this review, antibiotic residues in foods of animal origin and and their risks were evaluated regarding public health.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aktuğlu, Y. (1997). Giriş ve Genel Bilgiler. Pratikte Antibiyotik Kullanımı Simpozyumu içinde (ss. 11–53). İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. http://www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/01/0101ya.pdf adresinden erişildi.
- Aydın, G. ve Koçak, D. (1999). Bazı Antibiyotiklerin Kanatlı Yemlerinde Yem Katkı Maddesi Olarak Kullanımlarındaki Sakıncalar ve Avrupa Birliği ’nin Bu Konuda Aldığı Kararlar. VIV. Poultry Yutav’99 Uluslararası Tavukçuluk Fuarı ve Konferansı Bildiriler Kitabı, İstanbul 3- 6 Haziran 1999 içinde (ss. 316–320). Istanbul.
- Aydın Ünsal, I. (2017). Sütte ve Ette Sülfonamid Bileşiklerinin LC-IDMS Yöntemiyle Tayini. Doktora Tezi. doi:10.1016/j.jenvman.2018.01.013
- Başustaoğlu, A. (2004). Hayvan Yemlerinde Büyütme Faktörü Olarak Kullanılan Antibiyotiklerin Direnç Gelişimindeki Rolü. Hastane İnfeksiyonları Dergisi. http://www.hastaneinfeksiyonlaridergisi.org/managete/fu_folder/2004-04/html/2004-8-4-286-291.htm
- Bennett, J. W. ve Chung, K. T. (2001). Alexander Fleming and the discovery of penicillin. Advances in Applied Microbiology, 49, 163–184. doi:10.1016/S0065-2164(01)49013-7
- Casewell, M., Friis, C., Marco, E., McMullin, P. ve Phillips, I. (2003). The European ban on growth-promoting antibiotics and emerging consequences for human and animal health. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 52, 159–161. doi:10.1093/jac/dkg313
- Chambers, F. H. (2001). Antimicrobial Agents. Goodman & Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics 10th edition içinde (ss. 1143–1169). McGraw-Hill Professional.
- Companyó, R., Granados, M., Guiteras, J. ve Prat, M. D. (2009). Antibiotics in food:Legislation and validation of analytical methodologies. Analytical and Bioanalytical Chemistry, 395(4), 877–891. doi:10.1007/s00216-009-2969-4
- Dokuzlu, C. ve Tayar, M. (2001). Bursa ve Çevresinde Çiğ Sütlerde Antibiyotik Varlığının Belirlenmesi. Vet Bil. Derg., 17(1), 153–157.
- Erdoğdu, A. T., Coşkun, Y. ve İspirli Güven, S. (2011). Tüketime Sunulan Ballarda Sülfonamid Türevi Antibiyotiklerin Kalıntılarının Belirlenmesi. Bornova Vet. Bil. Derg.,33(47), 37–44.
- Geçer, B. (2006). Pastörize ve UHT Sütlerde Antibiyotik Kalıntılarının HPLC Yöntemi İle Belirlenmesi. Journal of Chemical Information and Modeling, 53(9), 1689–1699. doi:10.1017/CBO9781107415324.004
- Gökçe, T. (2017). Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuran Hastaların Antibiyotik Kullanımı Konusundaki Davranış ve Bilgi Düzeylerinin Araştırılması - Uzmanlık Tezi. Uzmanlık Tezi. Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Denizli.
- İnce, S. ve Aycan, E. (2018). Afyonkarahisar Bölgesinden Toplanan Çiğ Sütlerde Beta-Laktam Grubu Antibiyotik Kalıntı Varlığının Araştırılması. Kocatepe Veterinary Journal, 113–118. doi:10.30607/kvj.376452
- İrkin, R., Batu, Z. ve Özbek, K. (2019). Hayvansal Besinlerdeki Antibiyotik Kalıntılarının İnsan Sağlığına Etkileri. International Agean Symposium on Innovative Interdisciplinary Scientific Researches Proceedings Book.
- Johnston, A. M. (2001). Animals and antibiotics. International Journal of Antimicrobial Agents, 18(3), 291–294. doi:10.1016/S0924-8579(01)00379-X
- Karademir, G. ve Karademir, B. (2003). Yem katkı maddesi̇ olarak kullanılan bi̇yoteknoloji̇k ürünler. Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg., 43(1), 61–74.
- Karma Yemlere Katılması ve Hayvanlara Yedirilmesi Yasak Olan Maddeler Hakkında Tebliğ. (2005, 16 Haziran).16 Haziran 2005 tarihli ve 25847 sayılı Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/06/20050616-13.htm adresinden erişildi.
- Kaya, S., Yavuz, H., Akar, F., Liman, B. C. ve Filazi, A. (1992). Mezbahadan Sağlanan Sığır Et, Karaciğer ve Böbrek Örneklerinde Antibiyotik Kalıntıları. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 39(2), 13–29.
- Koç Türkoğlu, F. (2008). Pediatri Kliniğine Başvuran Annelerin Çocuklarda Antibiyotik Kullanımı Konusundaki Bilgi ve Tutumlarının Araştırılması. T.C. Sağlık Bakanlığı Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği - Uzmanlık Tezi.
- Kök, F. ve Şahiner, C. (2018). Veteriner İlaçlarının Kesim Öncesi Yasal Bekletme Süresinin Belirlenmesi, MRL ve Kalıntıların İzlenmesi. Turkiye Klinikleri Veterinary Sciences-Pharmacology and Toxicology - Special Topics, 4(2), 63–70.
- Kutlu, M. A., Gül, A., Özdemir, F. A. ve Kılıç, Ö. (2017). Bitlis İli Hizan İlçesinde Üretilen Ballarda Antibiyotik Kalıntılarının Belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi,4(4), 523–527. www.dergipark.gov.tr/turkjans adresinden erişildi.
- Marston, H. D., Dixon, D. M., Knisely, J. M., Palmore, T. N. ve Fauci, A. S. (2016). Antimicrobial resistance. JAMA - Journal of the American Medical Association, 316(11), 1193–1204. doi:10.1001/jama.2016.11764
- Michel, M. ve Gutmann, L. (1997). Methicillin-resistant Staphylococus aureus and vancomycin-resistant enterococci: Therapeutic realities and possibilities. Lancet, 349, 1901–1906. doi:10.1016/S0140-6736(96)11192-2
- Oruç, H. H., Cengiz, M., Bağdaş, D. ve Uzunoğlu, İ. (2007). Sığır Etlerinde Streptomisin ve Sulfametazin (Sulfadimidin) Kalıntıları. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17–20.
- Pradella, G., Scandurra, S. ve Vecchi, M. (2007). Strategie per l’ottimizzazione degli antibiotici in coniglicoltura: uso responsabile. Giornate di Coniglicoltura ASIC 2007, 91–93. http://www.asic-wrsa.it/documenti/giornate2007/15_Pradella.pdf
- Rudzki, E., Romański, B., Dynowska, D., Kaczmarski, M., Kurzawa, R., Obtułowicz, K., …Piela, Z. (1994). Clinical characterization of “asthma- prurigo” syndrome with emphasis on risk factors. Pneumonol Alergol Pol., 62(7–8), 397–404.
- Taşçı, F. ve Seçilmiş Canbay, H. (2016). Gıda Amaçlı Yetiştirilen Hayvanlarda Antibiyotik Kullanımının Halk Sağlığı Üzerine Etkileri. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı, 4(45), 31–36.
- Tekgül, Y. (2012). Aydın İlinde Satışa Sunulan Broiler Etlerinde Bazı Antibiyotik Kalıntılarının Varlığının Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi.
- Temamoğulları, F. ve Kaya, S. (2010). Ankara Piyasasında Satılan Sütlerde Bazı Antibiyotik Kalıntılarının İnce Tabaka Kromatografisi ve Biyootografik Yöntemle Saptanması. Kafkas Universitesi Veteriner Fakultesi Dergisi, 16(2), 187–191. doi:10.9775/kvfd.2009.416
- Traş, B., Yazar, E. ve Elmas, M. (2007). Veteriner Hekimliğinde İlaç Kullanımına Pratik ve Akılcı Yaklaşım. Konya: Olgun Çelik Ofset Matbaa.
- Traş, B., Yazar, E. ve Elmas, M. (2009). Veteriner İlaç. İstanbul: Nobel Matbaacılık.
- Türk Dil Kurumu. (2009). Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Uludağ, R. (2008). Ege bölgesi̇nde tüketi̇me sunulan ballarda sülfonami̇d kalıntılarının araştırılması. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı.
- Ventola, C. L. (2015). The Antibiotic Resistance Crisis Part 1: Causes and Threats. P & T : a peer-reviewed journal for formulary management, 40(4), 277–283. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4378521/ adresinden erişildi.
- Waksman, S. (1947). What is an Antibiotic or an Antibiotic Substance? Mycologia, 39(5), 565–569.doi:10.1080/00275514.1947.12017635
- Yarsan, E. (2012). Hayvansal Gıdalarda Kalıntı Sorunu. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, 6, 3–6.
- Yıbar, A. ve Soyutemiz, E. (2013). Gıda Değeri Olan Hayvanlarda Antibiyotik Kullanımı ve Muhtemel Kalıntı Riski. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi, 8(1), 97–104.
- Yıldız, İ., Varkal, M. A. ve Ünüvar, E. (2014). Günümüzde Sefalosporinler ve Antibiyotik Direnci. Çocuk Dergisi, 14(1), 22–27. doi:10.5222/j.child.2014.022
- Yüksek, N. (2001). Etlerde Antibiyotik Kalıntılarının Aranması Üzerinde Çalışmalar. J Fac Vet Med, 20, 85–90.
Toplam 39 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Veteriner Bilimleri |
| Bölüm | Derleme |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2020 |
| Kabul Tarihi | 24 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 11 Sayı: 3 |
