Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

Anne Sütünden Bebeğe Geçen Kimyasal ve Toksik Maddeler

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 336 - 352, 01.08.2023

Mervenur Gökçen Aylin Seylam Küşümler

https://doi.org/10.25279/sak.980872

Öz

Anne sütü benzersiz içeriği ile bebekler için ilk 6 ay tek başına enerji ve besin ögeleri gereksinimini karşılayan, bebeğin tüm besinsel, psikolojik ve bilişsel ihtiyaçlarını karşılayabilen bir besindir. Anne sütü hayata güzel başlamak için ilk adımdır. Bebeği birçok hastalıktan korumakta, uzun dönemde obezite ve diyabetin oluşmasının önüne geçebilmektedir. Anne sütü, anneyi bazı kanserlerden, tip 2 diyabetten ve depresyondan korumaktadır. Ayrıca emzirmek ağırlık kaybına yardımcı olmaktadır. Anne sütünün faydalarının yanı sıra çeşitli yollar ile anne sütüne geçen kimyasal bulaşanlar toksik etkilerinden dolayı bebeğe zarar vermektedir. Bu yüzden anne adayları ve anneler güvenilir gıdaları tercih etmeli, konuyla ilgili yönetmeliklerin takibi sağlanarak üretici ve tüketicilere gıda güvenliği ile ilgili bilgilendirici eğitimler düzenlenmelidir. Bu derleme yazısının amacı anne sütünden bebeğe geçen kimyasal bulaşanlar ile ilgili literatürdeki verilerin incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Gebelik Meme sütü Tehlikeli kimyasallar Emzirme

Kaynakça

  • Akarsu, R. H., Tunca, B., ve Alsaç, S. Y. (2017). Anne-bebek bağlanmasında kanıta dayalı uygulamalar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 275-279.
  • Alkan, Ş. B., Taşkın, H., Ayrancı, M., ve Öksüz, A. (2018). Yaşam boyu sağlıklı ve dengeli beslenme için balık tüketiminin önemi. Food and Health, 4(1), 43-62.
  • Alpkent, Z., ve Kubat, U. (2003). Anne sütünde bulunan biyoaktif maddeler. Gıda Mühendisliği Dergisi, (14), 41-45.
  • Altun, S. K., Gürbüz, S., ve Ayağ, E. (2017). Aflatoxin M1 in human breast milk in southeastern Turkey. Mycotoxin Research, 33(2), 103–107.
  • Anadón, A., Martínez-Larrañaga, M. R., Ares, I., Castellano, V., ve Martínez, M. A. (2017). Chapter 5-Drugs and Chemical Contaminants in Human Breast Milk., R. C. Gupta (Ed.), Reproductive and Developmental Toxicology (s. 67-98).
  • Anonymous, 2005. Dietary Exposure Assessment of Chemicals in Food. Report of a Joint World Health Organization (WHO)/Food and Agriculture Organization (FAO) Consultation Annapolis, Maryland, USA, 2-6 May, 88 pp.
  • Atasever, M., Yıldırım, Y., Atasever, M., ve Taştekin, A. (2014). Assessment of aflatoxin M1 in maternal breast milk in Eastern Turkey. Food and Chemical Toxicology, 66, 147–149.
  • Ataç Mogol, B., ve Gökmen, V. (2019). Furan. Shuo Wang (Ed.), Chemical Hazards in Thermally-Processed Foods (s. 87-105). Singapor: Springer.
  • Atıcı, A., Polat, S., ve Turhan, A. H. (2007). Anne Sütü ile Beslenme. Turkiye Klinikleri Journal of Pediatric Science, 3(6), 1-5.
  • Axelrad, D. A., Goodman, S., ve Woodruff, T. J. (2009). Pcb body burdens in us women of childbearing age 2001-2002: an evaluation of alternate summary metrics of nhanes data. Environmental Research, 109(4), 368-378. Aysal, H., ve Atasoy, N. (2017). Determination of heavy metal ions (As, Pb, Cd) and zinc mineral (Zn) in human’s and cow’s milk in Bitlis (Turkey). Revista De Chimie, 68(5), 962-966.
  • Bağcı, O. (2015). Anne Sütü Sarılığının Gelişiminde, Anne Sütü Mikrobiyal İçeriği Ve Bebek Barsak Mikrobiyal Florasının Etkisinin Araştırılması Ve Bu Bebeklerde Probiyotik Tedavisinin Sarılık Seyrine Etkisinin Değerlendirilmesi. Bursa, Türkiye.
  • Bao, Y., Zhang, L., Liu, X., Shi, L., Li, J., Meng, G. … Wu, Y. (2020). Dioxin-like compounds in paired maternal serum and breast milk under long sampling intervals. Ecotoxicology and Environmental Safety, 194. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0147651320301780 Erişim Tarihi: 18.03.2020.
  • Barroso, J. (2011). Commission Directive 2011/8/EU of 28 January 2011 amending Directive 2002/72/EC as regards the restriction of use of bisphenol A in plastic infant feeding bottles. Official Journal of the European Union.
  • Barut Uyar, B. (2013). Anne Sütündeki Aflatoksin M1 Ve Okratoksin A Miktarları İle Annenin Beslenme Durumu Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Ankara, Türkiye.
  • Bosch-Panadero, E., Mas Fontao, S., Ruiz Priego, A., Egido, J., ve González Parra, E. (2017). Bisfenol (a) una toxina a tener en cuenta en el enfermo renal en hemodiálisis. Revista Colombiana de Nefrología, 4(1), 57-68.
  • Büyüker, S. M. (2019). Ekmek ve bazı tahıl ürünlerinde okratoksin A bulunurluğu ve toksik etkileri. Akademik Gıda, 17(2), 300-305.
  • Cengiz, M. (2015). Beslenme Alışkanlıklarının Anne Sütündeki Aflatoksin M1 Varlığı Üzerine Etkisi. Erzurum, Türkiye.
  • Ciampo, L. A. D., ve Ciampo, I. R. L. D. (2018). Breastfeeding and the benefits of lactation for women’s health. The Brazilian Journal of Gynecology and Obstetrics-Revista Brasileira de Ginecologia e Obstetrícia, 40(6), 354–359. doi: 10.1055/s-0038-1657766.
  • Coşkun, T., ve Şanlı, T. (2016). Süt ve süt ürünlerinde kalıntılar. Akademik Gıda, 14(1), 67-74.
  • Çakmak, S., ve Demirel Dengi, A. S. (2019). Postpartum dönemdeki annelerin emzirme ve anne sütünün önemi hakkındaki bilgilerinin değerlendirilmesi. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 23(1), 9-19. doi: https://doi.org/10.15511/tahd.19.00009
  • Çalışlar, S., ve Karaman, M. (2017). The general effects of dioxins on livestock feeding. Turkish Journal of Agriculture- Food Science and Technology, 5(6), 687-694.
  • Çiftçi, S. (2019). Anne Sütünün Bisfenol A Düzeyi İle Maternal Beslenme Arasındaki İlişkinin Değerlendirmesi. Ankara, Türkiye.
  • Çiprut, İ. (2016). Patates Cipslerinin Kalitesinin İzlenmesi Ve Oluşan Proses Kontaminantları. İstanbul, Türkiye.
  • Deligöz, E., ve Bilge, N. (2017). Threat coming with milk: aflatoxin. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 5(8), 846-857.
  • Dinleyici, M., Kılıç Yıldırım, G., Aydemir, Ö., Barsan Kaya, T., ve Çarman, K.B. (2018). Human milk aflatoxin m1 (afm1) levels with and relationship with maternal dietary habits. Osmangazi Tıp Dergisi, 40(3), 86 – 91.
  • Eastwood, M. (2003). Principles of Human Nutrition. Edinburg. UK: Blackwell.
  • Environmental contaminants in breast milk decrease over lactation time. (2011). Kaynak: Norwegian Institute of Public Health https://www.sciencedaily.com/releases/2011/01/110121111212.htm
  • Erdoğrul, Ö., Covaci, A., Kurtul, N., ve Schepens, P., 2004. Levels of organohalogenated persistent pollutants in human milk from Kahramanmaraş Region, Turkey. Environment International, 30: 659-666.
  • Gül, H. (2017). Türkiye'de Kullanılan Zirai İlaçların Sağlığa Etkileri (Yayımlanmamış tezsiz yüksek lisans dönem projesi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Nevşehir.
  • Gürbay, A., Charehsaz, M., Eken, A., Sayal, A., Girgin, G., Yurdakök, M., ... Aydın, A. (2012). Toxic metals in breast milk samples from Ankara, Turkey: assessment of lead, cadmium, nickel, and arsenic levels. Biological trace element research, 149(1), 117-122.
  • Gürbay, A., Girgin, G., Atasayar Sabuncuoğlu, S., Şahin, G., Yurdakök, M., Yiğit, S., …Tekinalp, G. (2010). Ochratoxin A: is it present in breast milk samples obtained from mothers from Ankara, Turkey? J Appl Toxicol, 30(4), 329-33.
  • Gürbay, A., Sabuncuoğlu, S. A., Girgin, G., Sahin, G., Yiğit, S., Yurdakök, M. … Tekinalp, G. (2010). Exposure of newborns to aflatoxin M1 and B1 from mothers’ breast milk in Ankara, Turkey. Food and Chemical Toxicology, 48, 314–319.
  • Gürbay, A., Sabuncuoğlu, S. A., Girgin, G., Sahin, G., Yiğit, S., Yurdakök, M. … Tekinalp, G. (2010). Exposure of newborns to aflatoxin M1 and B1 from mothers’ breast milk in Ankara, Turkey. Food and Chemical Toxicology, 48, 314–319.
  • Irmak, N. (2016). Anne sütünün önemi ve ilk 6 ay sadece anne sütü vermeyi etkileyen unsurlar. The Journal of Turkish Family Physician, 7(2), 27-31. doi: 10.15511/tjtfp.16.02627.
  • Iszatt, N., Janssen, S., Lenters, V., Dahl, C., Stigum, H., Knight, R. … Eggesbø, M. (2019). Environmental toxicants in breast milk of norwegian mothers and gut bacteria composition and metabolites in their infants at 1 month. Microbiome, 7(1), 34.
  • İstanbul Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi. (2016). Anne Sütü ve Emzirme Eğitim Rehberi. https://dosyahastane.saglik.gov.tr/Eklenti/136,anne-sutu-ve-emzirme-egitim-rehberipdf.pdf?0
  • Karayağız Muslu, G., ve Özdemir, M. (2020). Occurrence of and factors associated with the presence of aflatoxin m1 in breast milk of mothers in Fethiye, Turkey. Biological Research For Nursing, 22(3), 362-368.
  • Keskin, Y., Başkaya, R., Karsli, S., Yurdun, T., ve Özyaral, O. Detection of aflatoxin M1 in human breast milk and raw cow's milk in Istanbul, Turkey. Journal of Food Protection, 2006, 72: 885-889.
  • Kılıç Altun, S., Dinç, H., Temamoğulları, F. K., ve Paksoy, N. (2018). Analyses of essential elements and heavy metals by using ICP-MS in maternal breast milk from Şanlıurfa, Turkey. International Journal Of Analytical Chemistry, 2018.
  • Kural, B. (2018). Çocukların İlk 2 Yaşta Uyku Alışkanlıkları Ve Anne Sütü Alımına Etkisi. İstanbul, Türkiye.
  • Kurşun, A. (2018). Anne Sütü Alımı İle Yetişkinlik Dönemi Obezite Durumu Arasındaki İlişkinin Saptanması Ve Değerlendirilmesi. İstanbul, Türkiye.
  • Kültür, G. (2013). Comparison Of Thermal Sterilization And High Hydrostatic Pressure-Hhp On Furan Formation, Microbial And Nutritional Quality In Commercial Baby Foods. Ankara, Türkiye.
  • Lawrence, R. A. ve Lawrence, R. M. (2016). Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession. PA: Elsevier, Inc.
  • Leibson, T., Lala, P., ve Ito, S. (2018). Chapter 24- Drug and Chemical Contaminants in Breast Milk: Effects on Neurodevelopment of the Nursing Infant. William Slikker, Jr., Merle G. Paule, Cheng Wang (Ed.) Handbook of Developmental Neurotoxicology (s. 275-284).
  • Massart, F., Gherarducc, G., Marchi, B., ve Saggese, G. (2008). Chemical Biomarkers of Human Breast Milk Pollution. Biomarker Insights, 3, 159-169.
  • Mendonca, K., Hauser, R., Calafat, A. M., Arbuckle, T. E., ve Duty, S. M. (2014). Bisphenol A concentrations in maternal breast milk and infant urine. International Archives of Occupational and Environmental Health, 87(1), 13-20.
  • Mosca, F., ve Gianni, M. L. (2017). Human milk: composition and health benefits. La Pediatria Medica e Chirurgica - Medical and Surgical Pediatrics, 39(2), 155.
  • Müller, M. H. B., Polder, A., Brynildsrud, O. B., Karimi, M., Lie, E., Manyilizu, W.B., … Lyche, J.L. (2017). Organochlorine pesticides (ocps) and polychlorinated biphenyls (pcbs) in human breast milk and associated health risks to nursing infants in northern Tanzania. Environmental Research, 154, 425-434. doi: 10.1016/j.envres.2017.01.031.
  • Nayir, T. (2019). Pestisitler. Muhsin Akbaba (Ed.), Halk Sağlığı Bakış Açısı ile Çevre Sağlığı (s. 46-49). Ankara: Türkiye Klinikleri.
  • Nickerson, K. (2006). Environmental contaminants in breast milk. Journal of Midwifery & Women's Health, 51(1), 26-34.
  • Niu, Y., Wang, B., Zhao, Y., Zhang, J., ve Shao, B. (2017). Highly sensitive and high-throughput method for the analysis of bisphenol analogues and their halogenated derivatives in breast milk. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 65(48), 10452-10463.
  • Öksüztepe, G., ve Erkan, S. (2016). Mycotoxins and their importance in terms of public health. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 5(2), 190–195.
  • Özbolat, G., ve Tuli, A. (2016). Ağır metal toksisitesinin insan sağlığına etkileri. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 25(4), 502-521.
  • Özkan, E., Taşlıpınar, M. Y., ve Yeşilkaya, Ş. (2020). Ağır metal zehirlenmeleri. Erişim: http://www.jcam.com.tr/files/KATD-1599.pdf
  • Peila, C., Gazzolo, D., Bertino, E., Cresi, F., ve Coscia, A. (2020). Influence of diabetes during pregnancy on human milk composition. Nutrients, 12(1), 185.
  • Perrine, C. G., Nelson, J. M., Corbelli, J., ve Scanlon, K. S. (2016). Lactation and maternal cardio-metabolic health. Annual Review of Nutrition, 36, 627-645. doi: 10.1146/annurev-nutr-071715-051213.
  • Rushing, B. R., ve Selim, M. I. (2019). Aflatoxin b1: a review on metabolism, toxicity, occurrence in food, occupational exposure, and detoxification methods. Food and Chemical Toxicology, 124, 81-100.
  • Solomon, G., ve Weiss, P. M. (2002). Chemical contaminants in breast milk: Time trends and regional variability. Enviromental Health Perspectives, 110, A339- A347.
  • Sur, Ü., Oral, D., Erkekoğlu, P., ve Koçer Gümüşel, B. (2017). Bisfenol türevleri daha güvenli mi?-bisfenol f ve bisfenol s’in toksik etkileri. FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 42(3), 225-237.
  • Şişman, T. (2007). Poliklorlu Bifenil Bileşiklerinin Danino Rerio'nun (Zebra Balığı) Gelişimi Üzerine Etkileri. Biyoloji Anabilim Dalı, Atatürk Üniversitesi: Erzurum.
  • Turan, S., Solak, R., ve Keskin, Ş. (2018). Gıdalarda monokloropropandiol esterlerinin oluşumu ve belirlenmesi. Akademik Gıda, 16(2), 210-217.
  • Turgut, N. H., ve Kara H. (2016). Ağır Metaller ve Kanser Riski. Turkiye Klinikleri J Vet Sci Pharmacol Toxicol-Special Topics, 2(3), 1-7.
  • Türk Gıda Kodeksi Belirli Gıdalarda Dioksinlerin, Dioksin Benzeri Poliklorlu Bifenillerin Ve Dioksin Benzeri Olmayan Poliklorlu Bifenillerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama Ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliği EK-1. (2015). T.C. Resmi Gazete (29429, 29 Temmuz 2015)
  • Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği. EK-1. (2011). T.C. Resmi Gazete (28157, 29 Aralık 2011).
  • Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği. (2011). T.C. Resmi Gazete (28157, 29 Aralık 2011).
  • Türk Gıda Kodeksi Belirli Gıdalarda Dioksinlerin ve Dioksin Benzeri Poliklorlu Bifenillerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama Ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliği. (2015). T.C. Resmi Gazete (29429, 29 Temmuz 2015).
  • Uçar, Y. (2015). Yoğurt Ve Kefirde Fermentasyonun Dioksinler, Furanlar, Poliklorlu Bifeniller Ve İndikatör Poliklorlu Bifeniller Üzerine Etkisi. Ankara, Türkiye.
  • Yalçın, H. (2015). Dioksin ve poliklor bifeniller. Turkiye Klinikleri Journal of Food Hygiene and Technology-Special Topics, 1(1), 38-47.
  • Yalnızoğlu Çaka, S., Topal, S., ve Altınkaynak, S. (2017). Anne sütü ile beslenmede karşılaşılan sorunlar. Turkiye Klinikleri Pediatric Nursing - Special Topics, 3(2), 120-128. Zemheri, F., ve Uğuz, C. (2018). Endocrine disruptive chemicals: nonylphenol and bisphenol a. Marmara Fen Bilimleri Dergisi, 30(1), 71-76.
  • Zhang, W., Wu, W., Cai, C., Hu, X., Li, H., Bai, Y., … Li, P. (2020). A sensitive, point-of-care detection of small molecules based on a portable barometer: aflatoxins ın agricultural products. Toxins (Basel), 12(3).

Chemical and Toxic Substances Transferred From Breast Milk To The Baby

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 336 - 352, 01.08.2023

Mervenur Gökçen Aylin Seylam Küşümler

https://doi.org/10.25279/sak.980872

Öz

Breast milk is a food that can be enough for babies for the first 6 months alone with its unique content and can meet all nutritional, psychological and cognitive needs of the baby. Breast milk is the first step to start life beautifully. It protects the baby from many diseases, and can prevent obesity and diabetes in the long term. Breast milk protects the mother from some cancers, type 2 diabetes and depression. Breastfeeding also aids weight loss. In addition to the benefits of breast milk, chemical contaminants that pass into breast milk in various ways harm the baby due to their toxic effects. Therefore, expectant mothers and mothers should prefer safe foods, and informative trainings on food safety should be organized for producers and consumers by following the relevant regulations. The purpose of this review article is to examine the data in the literature on chemical contaminants transmitted from breast milk to the baby.

Anahtar Kelimeler

Breast milk Pregnancy Lactation Hazardous chemicals

Kaynakça

  • Akarsu, R. H., Tunca, B., ve Alsaç, S. Y. (2017). Anne-bebek bağlanmasında kanıta dayalı uygulamalar. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 275-279.
  • Alkan, Ş. B., Taşkın, H., Ayrancı, M., ve Öksüz, A. (2018). Yaşam boyu sağlıklı ve dengeli beslenme için balık tüketiminin önemi. Food and Health, 4(1), 43-62.
  • Alpkent, Z., ve Kubat, U. (2003). Anne sütünde bulunan biyoaktif maddeler. Gıda Mühendisliği Dergisi, (14), 41-45.
  • Altun, S. K., Gürbüz, S., ve Ayağ, E. (2017). Aflatoxin M1 in human breast milk in southeastern Turkey. Mycotoxin Research, 33(2), 103–107.
  • Anadón, A., Martínez-Larrañaga, M. R., Ares, I., Castellano, V., ve Martínez, M. A. (2017). Chapter 5-Drugs and Chemical Contaminants in Human Breast Milk., R. C. Gupta (Ed.), Reproductive and Developmental Toxicology (s. 67-98).
  • Anonymous, 2005. Dietary Exposure Assessment of Chemicals in Food. Report of a Joint World Health Organization (WHO)/Food and Agriculture Organization (FAO) Consultation Annapolis, Maryland, USA, 2-6 May, 88 pp.
  • Atasever, M., Yıldırım, Y., Atasever, M., ve Taştekin, A. (2014). Assessment of aflatoxin M1 in maternal breast milk in Eastern Turkey. Food and Chemical Toxicology, 66, 147–149.
  • Ataç Mogol, B., ve Gökmen, V. (2019). Furan. Shuo Wang (Ed.), Chemical Hazards in Thermally-Processed Foods (s. 87-105). Singapor: Springer.
  • Atıcı, A., Polat, S., ve Turhan, A. H. (2007). Anne Sütü ile Beslenme. Turkiye Klinikleri Journal of Pediatric Science, 3(6), 1-5.
  • Axelrad, D. A., Goodman, S., ve Woodruff, T. J. (2009). Pcb body burdens in us women of childbearing age 2001-2002: an evaluation of alternate summary metrics of nhanes data. Environmental Research, 109(4), 368-378. Aysal, H., ve Atasoy, N. (2017). Determination of heavy metal ions (As, Pb, Cd) and zinc mineral (Zn) in human’s and cow’s milk in Bitlis (Turkey). Revista De Chimie, 68(5), 962-966.
  • Bağcı, O. (2015). Anne Sütü Sarılığının Gelişiminde, Anne Sütü Mikrobiyal İçeriği Ve Bebek Barsak Mikrobiyal Florasının Etkisinin Araştırılması Ve Bu Bebeklerde Probiyotik Tedavisinin Sarılık Seyrine Etkisinin Değerlendirilmesi. Bursa, Türkiye.
  • Bao, Y., Zhang, L., Liu, X., Shi, L., Li, J., Meng, G. … Wu, Y. (2020). Dioxin-like compounds in paired maternal serum and breast milk under long sampling intervals. Ecotoxicology and Environmental Safety, 194. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0147651320301780 Erişim Tarihi: 18.03.2020.
  • Barroso, J. (2011). Commission Directive 2011/8/EU of 28 January 2011 amending Directive 2002/72/EC as regards the restriction of use of bisphenol A in plastic infant feeding bottles. Official Journal of the European Union.
  • Barut Uyar, B. (2013). Anne Sütündeki Aflatoksin M1 Ve Okratoksin A Miktarları İle Annenin Beslenme Durumu Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Ankara, Türkiye.
  • Bosch-Panadero, E., Mas Fontao, S., Ruiz Priego, A., Egido, J., ve González Parra, E. (2017). Bisfenol (a) una toxina a tener en cuenta en el enfermo renal en hemodiálisis. Revista Colombiana de Nefrología, 4(1), 57-68.
  • Büyüker, S. M. (2019). Ekmek ve bazı tahıl ürünlerinde okratoksin A bulunurluğu ve toksik etkileri. Akademik Gıda, 17(2), 300-305.
  • Cengiz, M. (2015). Beslenme Alışkanlıklarının Anne Sütündeki Aflatoksin M1 Varlığı Üzerine Etkisi. Erzurum, Türkiye.
  • Ciampo, L. A. D., ve Ciampo, I. R. L. D. (2018). Breastfeeding and the benefits of lactation for women’s health. The Brazilian Journal of Gynecology and Obstetrics-Revista Brasileira de Ginecologia e Obstetrícia, 40(6), 354–359. doi: 10.1055/s-0038-1657766.
  • Coşkun, T., ve Şanlı, T. (2016). Süt ve süt ürünlerinde kalıntılar. Akademik Gıda, 14(1), 67-74.
  • Çakmak, S., ve Demirel Dengi, A. S. (2019). Postpartum dönemdeki annelerin emzirme ve anne sütünün önemi hakkındaki bilgilerinin değerlendirilmesi. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 23(1), 9-19. doi: https://doi.org/10.15511/tahd.19.00009
  • Çalışlar, S., ve Karaman, M. (2017). The general effects of dioxins on livestock feeding. Turkish Journal of Agriculture- Food Science and Technology, 5(6), 687-694.
  • Çiftçi, S. (2019). Anne Sütünün Bisfenol A Düzeyi İle Maternal Beslenme Arasındaki İlişkinin Değerlendirmesi. Ankara, Türkiye.
  • Çiprut, İ. (2016). Patates Cipslerinin Kalitesinin İzlenmesi Ve Oluşan Proses Kontaminantları. İstanbul, Türkiye.
  • Deligöz, E., ve Bilge, N. (2017). Threat coming with milk: aflatoxin. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 5(8), 846-857.
  • Dinleyici, M., Kılıç Yıldırım, G., Aydemir, Ö., Barsan Kaya, T., ve Çarman, K.B. (2018). Human milk aflatoxin m1 (afm1) levels with and relationship with maternal dietary habits. Osmangazi Tıp Dergisi, 40(3), 86 – 91.
  • Eastwood, M. (2003). Principles of Human Nutrition. Edinburg. UK: Blackwell.
  • Environmental contaminants in breast milk decrease over lactation time. (2011). Kaynak: Norwegian Institute of Public Health https://www.sciencedaily.com/releases/2011/01/110121111212.htm
  • Erdoğrul, Ö., Covaci, A., Kurtul, N., ve Schepens, P., 2004. Levels of organohalogenated persistent pollutants in human milk from Kahramanmaraş Region, Turkey. Environment International, 30: 659-666.
  • Gül, H. (2017). Türkiye'de Kullanılan Zirai İlaçların Sağlığa Etkileri (Yayımlanmamış tezsiz yüksek lisans dönem projesi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Nevşehir.
  • Gürbay, A., Charehsaz, M., Eken, A., Sayal, A., Girgin, G., Yurdakök, M., ... Aydın, A. (2012). Toxic metals in breast milk samples from Ankara, Turkey: assessment of lead, cadmium, nickel, and arsenic levels. Biological trace element research, 149(1), 117-122.
  • Gürbay, A., Girgin, G., Atasayar Sabuncuoğlu, S., Şahin, G., Yurdakök, M., Yiğit, S., …Tekinalp, G. (2010). Ochratoxin A: is it present in breast milk samples obtained from mothers from Ankara, Turkey? J Appl Toxicol, 30(4), 329-33.
  • Gürbay, A., Sabuncuoğlu, S. A., Girgin, G., Sahin, G., Yiğit, S., Yurdakök, M. … Tekinalp, G. (2010). Exposure of newborns to aflatoxin M1 and B1 from mothers’ breast milk in Ankara, Turkey. Food and Chemical Toxicology, 48, 314–319.
  • Gürbay, A., Sabuncuoğlu, S. A., Girgin, G., Sahin, G., Yiğit, S., Yurdakök, M. … Tekinalp, G. (2010). Exposure of newborns to aflatoxin M1 and B1 from mothers’ breast milk in Ankara, Turkey. Food and Chemical Toxicology, 48, 314–319.
  • Irmak, N. (2016). Anne sütünün önemi ve ilk 6 ay sadece anne sütü vermeyi etkileyen unsurlar. The Journal of Turkish Family Physician, 7(2), 27-31. doi: 10.15511/tjtfp.16.02627.
  • Iszatt, N., Janssen, S., Lenters, V., Dahl, C., Stigum, H., Knight, R. … Eggesbø, M. (2019). Environmental toxicants in breast milk of norwegian mothers and gut bacteria composition and metabolites in their infants at 1 month. Microbiome, 7(1), 34.
  • İstanbul Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi. (2016). Anne Sütü ve Emzirme Eğitim Rehberi. https://dosyahastane.saglik.gov.tr/Eklenti/136,anne-sutu-ve-emzirme-egitim-rehberipdf.pdf?0
  • Karayağız Muslu, G., ve Özdemir, M. (2020). Occurrence of and factors associated with the presence of aflatoxin m1 in breast milk of mothers in Fethiye, Turkey. Biological Research For Nursing, 22(3), 362-368.
  • Keskin, Y., Başkaya, R., Karsli, S., Yurdun, T., ve Özyaral, O. Detection of aflatoxin M1 in human breast milk and raw cow's milk in Istanbul, Turkey. Journal of Food Protection, 2006, 72: 885-889.
  • Kılıç Altun, S., Dinç, H., Temamoğulları, F. K., ve Paksoy, N. (2018). Analyses of essential elements and heavy metals by using ICP-MS in maternal breast milk from Şanlıurfa, Turkey. International Journal Of Analytical Chemistry, 2018.
  • Kural, B. (2018). Çocukların İlk 2 Yaşta Uyku Alışkanlıkları Ve Anne Sütü Alımına Etkisi. İstanbul, Türkiye.
  • Kurşun, A. (2018). Anne Sütü Alımı İle Yetişkinlik Dönemi Obezite Durumu Arasındaki İlişkinin Saptanması Ve Değerlendirilmesi. İstanbul, Türkiye.
  • Kültür, G. (2013). Comparison Of Thermal Sterilization And High Hydrostatic Pressure-Hhp On Furan Formation, Microbial And Nutritional Quality In Commercial Baby Foods. Ankara, Türkiye.
  • Lawrence, R. A. ve Lawrence, R. M. (2016). Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession. PA: Elsevier, Inc.
  • Leibson, T., Lala, P., ve Ito, S. (2018). Chapter 24- Drug and Chemical Contaminants in Breast Milk: Effects on Neurodevelopment of the Nursing Infant. William Slikker, Jr., Merle G. Paule, Cheng Wang (Ed.) Handbook of Developmental Neurotoxicology (s. 275-284).
  • Massart, F., Gherarducc, G., Marchi, B., ve Saggese, G. (2008). Chemical Biomarkers of Human Breast Milk Pollution. Biomarker Insights, 3, 159-169.
  • Mendonca, K., Hauser, R., Calafat, A. M., Arbuckle, T. E., ve Duty, S. M. (2014). Bisphenol A concentrations in maternal breast milk and infant urine. International Archives of Occupational and Environmental Health, 87(1), 13-20.
  • Mosca, F., ve Gianni, M. L. (2017). Human milk: composition and health benefits. La Pediatria Medica e Chirurgica - Medical and Surgical Pediatrics, 39(2), 155.
  • Müller, M. H. B., Polder, A., Brynildsrud, O. B., Karimi, M., Lie, E., Manyilizu, W.B., … Lyche, J.L. (2017). Organochlorine pesticides (ocps) and polychlorinated biphenyls (pcbs) in human breast milk and associated health risks to nursing infants in northern Tanzania. Environmental Research, 154, 425-434. doi: 10.1016/j.envres.2017.01.031.
  • Nayir, T. (2019). Pestisitler. Muhsin Akbaba (Ed.), Halk Sağlığı Bakış Açısı ile Çevre Sağlığı (s. 46-49). Ankara: Türkiye Klinikleri.
  • Nickerson, K. (2006). Environmental contaminants in breast milk. Journal of Midwifery & Women's Health, 51(1), 26-34.
  • Niu, Y., Wang, B., Zhao, Y., Zhang, J., ve Shao, B. (2017). Highly sensitive and high-throughput method for the analysis of bisphenol analogues and their halogenated derivatives in breast milk. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 65(48), 10452-10463.
  • Öksüztepe, G., ve Erkan, S. (2016). Mycotoxins and their importance in terms of public health. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 5(2), 190–195.
  • Özbolat, G., ve Tuli, A. (2016). Ağır metal toksisitesinin insan sağlığına etkileri. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 25(4), 502-521.
  • Özkan, E., Taşlıpınar, M. Y., ve Yeşilkaya, Ş. (2020). Ağır metal zehirlenmeleri. Erişim: http://www.jcam.com.tr/files/KATD-1599.pdf
  • Peila, C., Gazzolo, D., Bertino, E., Cresi, F., ve Coscia, A. (2020). Influence of diabetes during pregnancy on human milk composition. Nutrients, 12(1), 185.
  • Perrine, C. G., Nelson, J. M., Corbelli, J., ve Scanlon, K. S. (2016). Lactation and maternal cardio-metabolic health. Annual Review of Nutrition, 36, 627-645. doi: 10.1146/annurev-nutr-071715-051213.
  • Rushing, B. R., ve Selim, M. I. (2019). Aflatoxin b1: a review on metabolism, toxicity, occurrence in food, occupational exposure, and detoxification methods. Food and Chemical Toxicology, 124, 81-100.
  • Solomon, G., ve Weiss, P. M. (2002). Chemical contaminants in breast milk: Time trends and regional variability. Enviromental Health Perspectives, 110, A339- A347.
  • Sur, Ü., Oral, D., Erkekoğlu, P., ve Koçer Gümüşel, B. (2017). Bisfenol türevleri daha güvenli mi?-bisfenol f ve bisfenol s’in toksik etkileri. FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 42(3), 225-237.
  • Şişman, T. (2007). Poliklorlu Bifenil Bileşiklerinin Danino Rerio'nun (Zebra Balığı) Gelişimi Üzerine Etkileri. Biyoloji Anabilim Dalı, Atatürk Üniversitesi: Erzurum.
  • Turan, S., Solak, R., ve Keskin, Ş. (2018). Gıdalarda monokloropropandiol esterlerinin oluşumu ve belirlenmesi. Akademik Gıda, 16(2), 210-217.
  • Turgut, N. H., ve Kara H. (2016). Ağır Metaller ve Kanser Riski. Turkiye Klinikleri J Vet Sci Pharmacol Toxicol-Special Topics, 2(3), 1-7.
  • Türk Gıda Kodeksi Belirli Gıdalarda Dioksinlerin, Dioksin Benzeri Poliklorlu Bifenillerin Ve Dioksin Benzeri Olmayan Poliklorlu Bifenillerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama Ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliği EK-1. (2015). T.C. Resmi Gazete (29429, 29 Temmuz 2015)
  • Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği. EK-1. (2011). T.C. Resmi Gazete (28157, 29 Aralık 2011).
  • Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği. (2011). T.C. Resmi Gazete (28157, 29 Aralık 2011).
  • Türk Gıda Kodeksi Belirli Gıdalarda Dioksinlerin ve Dioksin Benzeri Poliklorlu Bifenillerin Seviyesinin Resmi Kontrolü İçin Numune Alma, Numune Hazırlama Ve Analiz Metodu Kriterleri Tebliği. (2015). T.C. Resmi Gazete (29429, 29 Temmuz 2015).
  • Uçar, Y. (2015). Yoğurt Ve Kefirde Fermentasyonun Dioksinler, Furanlar, Poliklorlu Bifeniller Ve İndikatör Poliklorlu Bifeniller Üzerine Etkisi. Ankara, Türkiye.
  • Yalçın, H. (2015). Dioksin ve poliklor bifeniller. Turkiye Klinikleri Journal of Food Hygiene and Technology-Special Topics, 1(1), 38-47.
  • Yalnızoğlu Çaka, S., Topal, S., ve Altınkaynak, S. (2017). Anne sütü ile beslenmede karşılaşılan sorunlar. Turkiye Klinikleri Pediatric Nursing - Special Topics, 3(2), 120-128. Zemheri, F., ve Uğuz, C. (2018). Endocrine disruptive chemicals: nonylphenol and bisphenol a. Marmara Fen Bilimleri Dergisi, 30(1), 71-76.
  • Zhang, W., Wu, W., Cai, C., Hu, X., Li, H., Bai, Y., … Li, P. (2020). A sensitive, point-of-care detection of small molecules based on a portable barometer: aflatoxins ın agricultural products. Toxins (Basel), 12(3).
Toplam 70 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Beslenme ve Diyetetik
Bölüm Derlemeler
Yazarlar

Mervenur Gökçen 0000-0002-3624-1952

Aylin Seylam Küşümler 0000-0003-4705-8042

Erken Görünüm Tarihi 1 Eylül 2023
Yayımlanma Tarihi 1 Ağustos 2023
Gönderilme Tarihi 10 Ağustos 2021
Kabul Tarihi 9 Mayıs 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023 Cilt: 8 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Gökçen, M., & Seylam Küşümler, A. (2023). Anne Sütünden Bebeğe Geçen Kimyasal ve Toksik Maddeler. Sağlık Akademisi Kastamonu, 8(2), 336-352. https://doi.org/10.25279/sak.980872
 Kapak Resmi İndir

Sağlık Akademisi Kastamonu, 2017 yılından itibaren UAK doçentlik kriterlerine göre 1-b dergiler (SCI, SSCI, SCI-expanded, ESCI dışındaki uluslararası indekslerde taranan dergiler) sınıfında yer almaktadır. SAĞLIK AKADEMİSİ KASTAMONU Dergi kapağı Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilmiştir.