Öz
Aim: The purpose of this research was to examine the effects of the attitudes and behaviors of their parents and other family elders on the nutritional behaviors of preschool children. Method: The research was carried out on 271 parents who worked at Başkent University Campus between April 2022 and June 2022, spent time with grandparents, and had healthy children in the pre-school period. Parents' age, education, working and income status, family types, how often they spend time with grandparents, eating habits with parents and grandparents were recorded in the questionnaire, and the Body Mass Index (BMI) values of the children were calculated. By applying the Family Nutrition Physical Activity (ABFA) scale, the effect of family behavior on children's nutrition and physical activity status was examined. Results: The mean age of the parents was 34.2±5.20 years, and 55.4% of the families were extended families and 44.6% were nucleus families. According to the BMI classification of the children, 13% of the girls were underweight, 5.8% were overweight and 14.5% were obese; 13.5% of the men were underweight, 3% were overweight, and 8.3% were obese. The distribution of BMI classification of children according to family type was found to be higher in terms of both underweight (14% and 12.4%, respectively) and obesity (13.3% and 9.1%, respectively) of children in extended families, but statistically significant difference was not found (p>0.05). It was determined that the frequency of obesity was in the children of parents with the highest in high school education and the frequency of underweight was in the children of parents with the highest primary education (p<0.05). It was determined that 72.7% of family elders in the extended family interfere with child nutrition, with a moderate effect level of 50.4%. Moreover, children in an extended family environment tend to choose food more frequently than those living in a nuclear family environment. The mean ABFA score was found to be lower in the nuclear type compared to the extended family type (p>0.05). Conclusion: In addition to the influence of parents in the formation of healthy eating habits in childhood, the influence of grandparents in the extended family is also of great importance.
Anahtar Kelimeler
Nutritional Habits Parents Extended Family Obesity Preschool Child
Proje Numarası
KA22/132
Kaynakça
- World Health Organization. Report of the commission on ending childhood obesity. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/204176/9789241510066_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y . Ocak 2016’da basıldı. 10 Ocak 2023’de erişildi.
- Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Kitaplar/Turkiye_Beslenme_ve_Saglik_Arastirmasi_TBSA_2017.pdf . 2019 ‘da basıldı. 15 Ocak 2023’de erişildi.
- Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık Araştırması (COSI - TUR) https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Kitaplar/Turkiye_Cocukluk_Cagi_Sismanlik_Arastirmasinin_COSI-TUR_2016.pdf . Kasım 2017’de basıldı. 15 Ocak 2023’de erişildi.
- Bell LK, Perry RA, Prichard I. Exploring Grandparents' Roles in Young Children's Lifestyle Behaviors and the Prevention of Childhood Obesity: An Australian Perspective. J Nutr Educ Behav. 2018;50(5):516-521. doi: 10.1016/j.jneb.2017.12.007.
- Jongpilavenelis, MI, Morley, B, Pratt, IS and Talati Z. Diet quality in children: A function of grandparentmakars’ feeding practices?. Food Quality and Preference. 2020;83:103899. doi: 10.1016/j.foodqual.2020.103899.
- Balaban, S, Özdoğan, Y, ve Uçar A. Annelerin çocuk besleme uygulamaları ve çocukların yemek yeme davranışları. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2018;7(1):1-13. doi: 10.17100/nevbiltek.326672
- Rogers E, Bell L, Mehta K. Exploring the Role of Grandparents in the Feeding of Grandchildren Aged 1-5 Years. J Nutr Educ Behav. 2019;51(3):300-306. doi: 10.1016/j.jneb.2018.08.016.
- Jiang J, Rosenqvist U, Wang H, Greiner T, Lian G. and Sarkadi A. Influence of grandparents on eating behaviors of young children in Chinese three-generation families. Appetite. 2007;48(3):377-83. doi: 10.1016/j.appet.2006.10.004.
- Birch L, Savage JS and Ventura A. Influences on the Development of Children's Eating Behaviours: From Infancy to Adolescence. Can J Diet Pract Res. 2007;68(1):s1-s56. PMID: 19430591
- Li B, Adab P and Cheng KK. The role of grandparents in childhood obesity in China - evidence from a mixed methods study. Int J Behav Nutr Phys Act. 2015;30;12:91. doi: 10.1186/s12966-015-0251-z.
- Farrow C. A comparison between the feeding practices of parents and grandparents. Eat Behav. 2014;15(3):339-42. doi: 10.1016/j.eatbeh.2014.04.006.
- WHO Anthro (version 3.2.2) https://www.who.int/tools/child-growth-standards/software . 5 Ocak’da erişildi.
- Ihmels MA, Welk GJ, Eisenmann JC and Nusser SM. Development and preliminary validation of a Family Nutrition and Physical Activity (FNPA) screening tool. Int J Behav Nutr Phys Act. 2009;12;6:14. doi: 10.1186/1479-5868-6-14.
- Özdemir, Ş. Çocukluk çağı obezitesini değerlendirmede kullanılan 'Aile Beslenme ve Fiziksel Aktivite Ölçeği'nin' Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Samsun, Türkiye: Ondokuz Mayıs Üniversitesi;2020.
- Küçükkömürler, S. Beslenme ve Sağlık. 4. Baskı.Ankara: Pegem Akademi;2021
- Moroshko, I. and Brennan, L. Maternal controlling feeding behaviours and child eating in preschool‐aged children. Nutrition & Dietetics. 2013:70(1), 49-53. doi: 10.1111/j.1747-0080.2012.01631.x
- VandenBos, GR. APA Yaşam Boyu Gelişim Psikolojisi Sözlüğü, 1. Baskı.Nobel Akademik Yayıncılık;2020
- Akdoğan, R. ve Balcı, S. Okul Öncesindeki Çocukların Beslenme Alışkanlıklarının Büyüme ve Gelişmeleri Üzerine Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 2022;15(2): 186-196. doi: 10.46483/deuhfed.955264
- Önder, Ö.Z. Okul Öncesi 3-6 Yaş Arası Çocuklarda Obezitenin Antropometrik Verilerle İncelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara,Türkiye:Ankara Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü;2011
- Atamtürk, D.. Obeziteyi Belirlemek İçin Kullanılan Antropometrik Ölçütlerin Karşılaştırılması. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2010;19(5):197
- Öztora, S., Hatipoğlu, S., Barutçugil, B., Salihoğlu, B., Yıldırım, R. ve Şevketoğlu E. İlköğretim çağındaki çocuklarda obezite prevalansının belirlenmesi ve risk etmenlerinin araştırılması. Bakırköy Tıp Dergisi. 2006;2(1): 11-14.
- Uğuz, M.A. ve Bodur, S. Konya il merkezindeki ergenlik öncesi ve ergen çocuklarda aşırı ağırlık ve şişmanlık durumunun demografik özelliklerle ilişkisi. Genel Tıp Dergisi. 2007;17(1), 1-7.
- Koçoğlu, G., Özdemir, L., Sümer, H., Demir, D.A., Çetinkaya, S. ve Polat HH.Prevalence of obesity among 11-14 years old students in Sivas-Turkey. Pakistan Journal of Nutrition. 2023;2:292-5. doi: 10.3923/pjn.2003.292.295
- Babaoğlu, K. ve Hatun, S.Çocukluk Çağında Obezite. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2002;11:8-10.
- T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. V. Aile Şurası Aile Destek Hizmetleri Bildirileri. https://ekutuphane.aile.gov.tr/media/rondtvxp/v-aile-%C5%9Furas%C4%B1-aile-destek-hizmetleri-bildirileri.pdf .Kasım 2008’de basıldı. 10 Şubat 2023’de erişildi.
- Arpacı, F. ve Şahin, F. T. Yaşlı bireylerin yaşlı ve çocuk etkileşimine ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi.2015; 19:(1), 231-246. doi: 10.20296/tsad.04839
- Hazer, O. Büyük ebeveynlerinin ergenler tarafından algılanan özelliklerini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2012;29 (1), 123-141.
Öz
Amaç: Bu araştırmanın amacı, okul öncesi çocukların beslenme davranışları üzerinde ebeveynlerinin ve diğer aile büyüklerinin sergiledikleri tutum ve davranışlarının etkilerinin incelenmesidir. Yöntem: Araştırma, Nisan 2022–Haziran 2022 tarihleri arasında Başkent Üniversitesi Kampüsü’nde çalışan, aile büyükleri ile zaman geçiren, okul öncesi dönemde sağlıklı çocuğa sahip 271 ebeveyn ile yürütülmüştür. Ebeveynlerin yaş, eğitim, çalışma ve gelir durumları, aile tipleri, aile büyükleri ile ne sıklıkla vakit geçirdikleri, ebeveynlerin yanında ve aile büyüklerinin yanındaki beslenme alışkanlıkları anket formuna kaydedilmiş, çocukların Beden Kütle İndeks(BKİ) değerleri hesaplanmıştır. Aile Beslenme Fiziksel Aktivite(ABFA) ölçeği uygulanarak çocukların hem beslenme hem de fiziksel aktivite durumlarına ailenin davranışlarının etkisi incelenmiştir. Bulgular: Ebeveynlerin yaş ortalaması 34.2±5.20 yıl olarak saptanmış, ailelerin %55.4’ünün geniş aile, %44.6’sının da çekirdek aile olduğu belirlenmiştir. Çocukların BKİ sınıflandırmasına göre kızların %13’ünün zayıf, %5.8’inin hafif şişman, %14.5’inin şişman; erkeklerin ise %13.5’inin zayıf, %3’ünün hafif şişman, %8.3’ünün de şişman olduğu saptanmıştır. Aile tipine göre çocukların BKİ sınıflandırma dağılımı ise geniş ailedeki çocukların çekirdek ailedeki göre hem zayıflık (sırasıyla %14 ve %12.4), hem de şişmanlık (sırasıyla %13.3 ve %9.1) sıklığı daha yüksek olduğu görülmüş ancak istatistiksel olarak önemli bir fark bulunmamıştır (p>0,05). Obezite sıklığının en yüksek lise eğitimli ebeveynlerin çocuklarında, zayıflık sıklığının ise en yüksek ilköğretim mezunu ebeveynlerin çocuklarında olduğu gözlemlenmiştir (p<0,05). Geniş ailede aile büyüklerinin %72.7’sinin çocuk beslenmesine müdahale ettikleri, etki düzeylerinin %50.4 ile orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Geniş aile ortamında bulunan çocukların çekirdek aile ortamında yaşayanlara göre daha yüksek sıklıkta yemek seçtiği belirlenmiştir. ABFA puan ortalaması geniş aile tipine göre çekirdek tipinde daha düşük olduğu gözlemlenmiştir (p>0,05). Sonuç: Çocukluk çağında, sağlıklı beslenme alışkanlıklarının oluşmasında anne-babanın etkisinin yanında geniş ailedeki aile büyüklerinin etkisi de büyük önem taşımaktadır.
Anahtar Kelimeler
Beslenme Alışkanlıkları Ebeveyn Geniş Aile Obezite Okul Öncesi Dönem Çocuk
Destekleyen Kurum
Başkent Üniversitesi
Proje Numarası
KA22/132
Teşekkür
Araştırmanın anketini yanıtlayan Başkent Üniversitesi çalışanlarına teşekkür ederiz. Bu çalışma Başkent Üniversitesi Tıp ve Sağlık Bilimleri Araştırma Kurulu ve Etik Kurulu tarafından onaylanmış (Proje no: KA22/132) ve Başkent Üniversitesi Araştırma Fonunca desteklenmiştir.
Kaynakça
- World Health Organization. Report of the commission on ending childhood obesity. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/204176/9789241510066_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y . Ocak 2016’da basıldı. 10 Ocak 2023’de erişildi.
- Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Kitaplar/Turkiye_Beslenme_ve_Saglik_Arastirmasi_TBSA_2017.pdf . 2019 ‘da basıldı. 15 Ocak 2023’de erişildi.
- Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık Araştırması (COSI - TUR) https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Kitaplar/Turkiye_Cocukluk_Cagi_Sismanlik_Arastirmasinin_COSI-TUR_2016.pdf . Kasım 2017’de basıldı. 15 Ocak 2023’de erişildi.
- Bell LK, Perry RA, Prichard I. Exploring Grandparents' Roles in Young Children's Lifestyle Behaviors and the Prevention of Childhood Obesity: An Australian Perspective. J Nutr Educ Behav. 2018;50(5):516-521. doi: 10.1016/j.jneb.2017.12.007.
- Jongpilavenelis, MI, Morley, B, Pratt, IS and Talati Z. Diet quality in children: A function of grandparentmakars’ feeding practices?. Food Quality and Preference. 2020;83:103899. doi: 10.1016/j.foodqual.2020.103899.
- Balaban, S, Özdoğan, Y, ve Uçar A. Annelerin çocuk besleme uygulamaları ve çocukların yemek yeme davranışları. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2018;7(1):1-13. doi: 10.17100/nevbiltek.326672
- Rogers E, Bell L, Mehta K. Exploring the Role of Grandparents in the Feeding of Grandchildren Aged 1-5 Years. J Nutr Educ Behav. 2019;51(3):300-306. doi: 10.1016/j.jneb.2018.08.016.
- Jiang J, Rosenqvist U, Wang H, Greiner T, Lian G. and Sarkadi A. Influence of grandparents on eating behaviors of young children in Chinese three-generation families. Appetite. 2007;48(3):377-83. doi: 10.1016/j.appet.2006.10.004.
- Birch L, Savage JS and Ventura A. Influences on the Development of Children's Eating Behaviours: From Infancy to Adolescence. Can J Diet Pract Res. 2007;68(1):s1-s56. PMID: 19430591
- Li B, Adab P and Cheng KK. The role of grandparents in childhood obesity in China - evidence from a mixed methods study. Int J Behav Nutr Phys Act. 2015;30;12:91. doi: 10.1186/s12966-015-0251-z.
- Farrow C. A comparison between the feeding practices of parents and grandparents. Eat Behav. 2014;15(3):339-42. doi: 10.1016/j.eatbeh.2014.04.006.
- WHO Anthro (version 3.2.2) https://www.who.int/tools/child-growth-standards/software . 5 Ocak’da erişildi.
- Ihmels MA, Welk GJ, Eisenmann JC and Nusser SM. Development and preliminary validation of a Family Nutrition and Physical Activity (FNPA) screening tool. Int J Behav Nutr Phys Act. 2009;12;6:14. doi: 10.1186/1479-5868-6-14.
- Özdemir, Ş. Çocukluk çağı obezitesini değerlendirmede kullanılan 'Aile Beslenme ve Fiziksel Aktivite Ölçeği'nin' Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması [Tıpta Uzmanlık Tezi]. Samsun, Türkiye: Ondokuz Mayıs Üniversitesi;2020.
- Küçükkömürler, S. Beslenme ve Sağlık. 4. Baskı.Ankara: Pegem Akademi;2021
- Moroshko, I. and Brennan, L. Maternal controlling feeding behaviours and child eating in preschool‐aged children. Nutrition & Dietetics. 2013:70(1), 49-53. doi: 10.1111/j.1747-0080.2012.01631.x
- VandenBos, GR. APA Yaşam Boyu Gelişim Psikolojisi Sözlüğü, 1. Baskı.Nobel Akademik Yayıncılık;2020
- Akdoğan, R. ve Balcı, S. Okul Öncesindeki Çocukların Beslenme Alışkanlıklarının Büyüme ve Gelişmeleri Üzerine Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 2022;15(2): 186-196. doi: 10.46483/deuhfed.955264
- Önder, Ö.Z. Okul Öncesi 3-6 Yaş Arası Çocuklarda Obezitenin Antropometrik Verilerle İncelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara,Türkiye:Ankara Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü;2011
- Atamtürk, D.. Obeziteyi Belirlemek İçin Kullanılan Antropometrik Ölçütlerin Karşılaştırılması. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2010;19(5):197
- Öztora, S., Hatipoğlu, S., Barutçugil, B., Salihoğlu, B., Yıldırım, R. ve Şevketoğlu E. İlköğretim çağındaki çocuklarda obezite prevalansının belirlenmesi ve risk etmenlerinin araştırılması. Bakırköy Tıp Dergisi. 2006;2(1): 11-14.
- Uğuz, M.A. ve Bodur, S. Konya il merkezindeki ergenlik öncesi ve ergen çocuklarda aşırı ağırlık ve şişmanlık durumunun demografik özelliklerle ilişkisi. Genel Tıp Dergisi. 2007;17(1), 1-7.
- Koçoğlu, G., Özdemir, L., Sümer, H., Demir, D.A., Çetinkaya, S. ve Polat HH.Prevalence of obesity among 11-14 years old students in Sivas-Turkey. Pakistan Journal of Nutrition. 2023;2:292-5. doi: 10.3923/pjn.2003.292.295
- Babaoğlu, K. ve Hatun, S.Çocukluk Çağında Obezite. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2002;11:8-10.
- T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. V. Aile Şurası Aile Destek Hizmetleri Bildirileri. https://ekutuphane.aile.gov.tr/media/rondtvxp/v-aile-%C5%9Furas%C4%B1-aile-destek-hizmetleri-bildirileri.pdf .Kasım 2008’de basıldı. 10 Şubat 2023’de erişildi.
- Arpacı, F. ve Şahin, F. T. Yaşlı bireylerin yaşlı ve çocuk etkileşimine ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi.2015; 19:(1), 231-246. doi: 10.20296/tsad.04839
- Hazer, O. Büyük ebeveynlerinin ergenler tarafından algılanan özelliklerini etkileyen faktörlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2012;29 (1), 123-141.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sağlık Kurumları Yönetimi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | KA22/132 |
| Erken Görünüm Tarihi | 5 Nisan 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Mayıs 2023 |
| Kabul Tarihi | 4 Eylül 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 17 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
MEÜ
Sağlık Bilimleri Dergisi Doç.Dr. Gönül Aslan'ın Editörlüğünde Mersin
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsüne bağlı olarak 2008 yılında
yayımlanmaya başlanmıştır. Prof.Dr. Gönül Aslan Mart 2015 tarihinde Başeditörlük görevine Prof.Dr.
Caferi Tayyar Şaşmaz'a devretmiştir. 01 Ocak 2023 tarihinde Prof.Dr. C. Tayyar Şaşmaz Başeditörlük görevini Prof.Dr. Özlem İzci Ay'a devretmiştir.
Yılda üç sayı olarak (Nisan - Ağustos - Aralık) yayımlanan dergi multisektöryal hakemli bir bilimsel dergidir. Dergide araştırma makaleleri yanında derleme, olgu sunumu ve editöre mektup tipinde bilimsel yazılar yayımlanmaktadır. Yayın hayatına başladığı günden beri eposta yoluyla yayın alan ve hem online hem de basılı olarak yayımlanan dergimiz, Mayıs 2014 sayısından itibaren sadece online olarak yayımlanmaya başlamıştır. TÜBİTAK-ULAKBİM Dergi Park ile Nisan 2015 tarihinde yapılan Katılım Sözleşmesi sonrasında online yayın kabul ve değerlendirme sürecine geçmiştir.
Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 16 Kasım 2011'dan beri Türkiye Atıf Dizini tarafından indekslenmektedir.
Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2016 birinci sayıdan itibaren ULAKBİM Tıp Veri Tabanı tarafından indekslenmektedir.
Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 02 Ekim 2019'dan beri DOAJ tarafından indekslenmektedir.
Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 23 Mart 2021'den beri EBSCO tarafından indekslenmektedir.
Dergimiz açık erişim politikasını benimsemiş olup, dergimizde makale başvuru, değerlendirme ve yayınlanma aşamasında ücret talep edilmemektedir. Dergimizde yayımlanan makalelerin tamamına ücretsiz olarak Arşivden erişilebilmektedir.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.