Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi

Öz

Saya ve tabandan oluşan ayakkabı, makine, gereç ve üretim tekniklerinin geliştirilmesi ile günde binlerce çift üretilebilen sanayi ürününe dönüşmüştür. Buna karşın saya yapımında halen birçok el sanatı tekniği kullanılmaktadır.
Boncuk örgü tekniği bunlardan birisidir. İpliğe boncuk dizilerek ayakkabı yüz şablonuna göre tığ ile örülmesiyle saya yapılmakta, dikildikten sonra tabana monte edilerek ayakkabıya dönüştürülmektedir. Geçmişte boncuk işi olarak da isimlendirilen “hapishane işi” sayalar sipariş ile yapılmıştır.
2015 yılında Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumu Ankara ili Sincan Cezaevi iş yurdunda yürütülen çalışmada, boncuk işi saya yapımının sürdürülüp sürdürülmediği aynı zamanda da daha önce örülen ürünlerin incelenerek belgeleme çalışması planlanmıştır. Adalet Bakanlığı’ndan alınan izin doğrultusunda hükümlülerle yapılan görüşmelerde boncuk işi ürünler, bu ürünlerin yapımında kullanılan araç, gereç, yapım teknikleri, ürünlerin renk ve desen özellikleri incelenmiş ancak saya örgülerine rastlanmamıştır.
Bu doğrultuda, özel bir arşivde bulunan 20. Yüzyıl ortalarında yapılmış 3 çift saya; yapıldığı cezaevi, teknik, biçim, gereç, renk, motif ve kompozisyon yönünden incelenmiş, iş yurtlarında yapılan günümüz boncuk işi ürünlerle karşılaştırılmış, boncuk işi çalışmanın hükümlüler üzerinde olumlu etkileri saptanmıştır.
Bu çalışmada maddi kültür ürünü hapishane işi sayalara dikkat çekmek, kaynak oluşturmak, yeniden tasarlanıp üretilmesi, tanıtılması ve kayıt altına alınması hedeflenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ayakkabı, Saya, Boncuk, Örgü, Hapishane işi.

BEADWORK MAKING AT PRISONS AND PRISON WORK UPPERS

Abstract
The shoe consists of upper and tread, transformed into an industrial product that can be produced in thousands of units per day together with the development at machines, tools and production techniques. However, many handcraft techniques are still used at upper production.
Bead knitting technique is one of those. Upper is done by lining beads to rope and being knitted with needle according to the face pattern of shoe, after being sewed, mounted to the shoe and turned into shoe. The “prison work” uppers that were named as bead work were done according to the orders.
At the study performed at Confinement Facilities and Prisons Work Dormitories Ankara City Sincan Prison work dormitory at the year 2015, it was planned to determine weather production of bead work uppers continued or not and documentary work was planned by examining the previously knitted works. At the interviews performed by getting the consent of Ministry of Justice, bead work products, tools, materials used at the production of these, production techniques, color and pattern features of the products were examined but no upper knits were not seen.
İn this direction, 3 pairs of uppers of a special archive that were done at the middle of 20th Century; examined as making prison, technique, form, tools, materials, color, motif and composition, they were compared with today’s bead works made at the work dormitories, positive effects of beadwork on the prisoners were determined.
At this study, it was purposed to take attention on prison work uppers that are production of monetary culture, forming sources, their redesign and production, their introduction and to be taken into record.
Key Words: Shoes, Upper, Bead, Knitting, Prison Work.