Gazi Türkiyat

Öz

Anadolu’ya doğru gerçekleşen göçlerle birlikte Doğu ve Batı kolunda gelişen Türk dili önemli şair ve yazarlar ile gelişimine devam etmiştir. Çağatay Türkçesi; Türkistan coğrafyasında 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar Timurlular Devleti, Şibanîler Devleti, Buhara, Hokand ve Hive Hanlıkları ile Babür İmparatorluğu’nun resmî dili olarak kullanılmıştır. Dönemin önde gelen ismi Alî Şîr Nevāyi olmuştur. O, alanında pek çok ilke imza atmış, sanatıyla Anadolu’ya kadar uzanmış ve takip edilmiş; eserlerinin anlaşılması için çok sayıda Çağatayca sözlüğün yazılmasına vesile olmuştur. Nevâyî çalışmaları Osmanlı döneminde, şairin de sağ olduğu dönemde başlamıştır. Ahmed Paşa’nın onun şiirlerine nazire yazdığı bilinmektedir. Türkiye’de yer alan birçok kütüphanede Nevāyî’nin külliyatları bulunmakta, eserlerinin istinsah edildiği görülmektedir. On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı siyasetinin bir sonucu olarak Doğu Türklüğü yeniden hatırlanmış, Nevāyî’nin eserleri Anadolu’da yayımlanmıştır. Ahmet Vefik Paşa tarafından 1872 yılında yayımlanan Mahbûbu’l-Kulûb bunun bir örneğidir.
Alî Şîr Nevāyî’nin eserleri dil ve edebiyat alanında hazırlanan tez, makale ve bildirilere konu olmuş; mevcut çalışmalar ağırlıklı olarak çeviri yazı ve dil inceleme yöntemiyle ele alınmıştır. Türkiye Türkçesine aktarılan eseri yok denecek kadar azdır.
Prof. Dr. Funda Toprak ’ın Akçağ Yayınları arasında 2021 yılında basılan Tasavvufî ve Edebî Yönleriyle Alî Şîr Nevāyî başlıklı çalışması, şairin edebî ve tasavvufî yönleriyle sanatını anlamamıza yardımcı olmak için kaleme alınmıştır. Eser, Alî Şîr Nevâyî’nin divan, mesnevi, dinî eserlerinden beyitler ve rubailerin incelenerek Türkiye Türkçesine aktarılması ile oluşturulmuştur. Bu yönüyle okurlara/araştırmacılara, Nevâyî’nin şiirlerini Türkiye Türkçesi ile okuma imkânı sunmaktadır. Bunun yanında şairin, ayet ve hadislerden yaptığı iktibas ve telmihler de çalışmada tespit edilmiştir.