Derleme
Yıl 2022,
Cilt: 7 Sayı: 3, 531 - 540, 20.10.2022
Öz
Vaccination is one of the most cost-effective community interventions and it contributes to the longer and healthier life of people by preventing millions of deaths each year. In order to prevent epidemics and the occurrence of vaccine-preventable infectious diseases, a certain level of immunity in the society needs to be exceeded. Besides vaccine supply and distribution, vaccine refusal and vaccine hesitancy are among the main obstacles to achieve the targeted immunity levels. In recent years, vaccine refusal and vaccine hesitancy, which have become more common in the world and in our country, threaten the health of all individuals in the society. In the studies conducted, it is shown that the concerns about vaccine safety and side effects along with lack of knowledge and awareness about the importance of vaccination are among the most common causes of vaccine refusal and vaccine hesitation. In addition, the negative attitude towards vaccines prevents reaching the targeted rates in COVID-19 vaccination, as in other vaccines. In order to increase the rates of vaccination, various vaccination policies are applied in the world including mandatory vaccination. The purpose of this review is to present the reasons for vaccine hesitancy and refusal, the current situation in the world and in Turkey, the vaccination policies and legal situation in the countries and to offer solutions.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- World Health Organization.Vaccines and İmmunization. [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/health-topics/vaccines-and-immunization#tab=tab_1
- Tanrıkulu Y, Tanrıkulu G. Aşı Tereddütü ve Ebeveynlerin Tutumları. Balıkesir Sağlık Bilim Derg. 2021;10(2):199–204. doi:https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.777829
- Azap A. Aşı Karşıtlığının Toplumsal Sonuçları. Toplum ve Hekim Derg. 2018;33(3):217–9.
- Eskiocak M, Marangoz B. Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. 2nd ed. 2021. 55 p.
- Çöl M. Aşılanmanın Önemi ve Aşı Karşıtlığı. [Erişim tarihi:27 Kasım 2021]. Erişim: http://hastane.ankara.edu.tr/2020/03/05/asilamanin-onemi-ve-asi-karsitligi/
- Şaşmaz TC. Bağışıklama Hizmetlerinde Büyüyen Bir Sorun:Aşı Kararsızlığı – Aşı Reddi. [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://mersinism.saglik.gov.tr/Eklenti/88051/0/mersin-asi-red-sunu-2pptx.pptx
- Uluslararası Katılımlı “Aşı Kararsızlığı Çalıştayı” - Türkiye Milli Pediatri Derneği. [Erişim tarihi:25 Şubat 2022]. Erişim: https://www.millipediatri.org.tr/menu/uluslararasi-katilimli-asi-kararsizligicalis-199
- World Health Organization. Ten Threats To Global Health İn 2019. [Erişim tarihi: 24 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019
- World Health Organization. SAGE, Working Group. “Report of the SAGE working group on vaccine hesitancy”. 1 Ekim 2014. [Erişim tarihi: 27 Kasım 2021. Erişim: https://www.who.int/immunization/sage/meetings/2014/october/1_Report_WORKING_GROUP_vaccine_hesitancy_final.pdf
- Lane S, MacDonald NE, Marti M, Dumolard L. Vaccine Hesitancy Around the Globe: Analysis of Three Years of WHO/UNICEF Joint Reporting Form Data-2015–2017. Vaccine. 2018 Jun;36(26):3861–7. doi: 10.1016/j.vaccine.2018.03.063
- Türkay M, Ay EG, Aytekin MR. Antalya İlinde Seçilmiş Bir Grupta Aşı Karşıtı Olma Durumu. Akdeniz Tıp Derg. 2017;3(2):107–12. doi: 10.17954/amj.2017.78
- Atasever BN, Sayar S, Sabancı M, Gür AB, Karakoç H. Vaccine Rejection for Parents With Babies of 0-24 Months: Solution Recommendations for Causes and Reduction. J Pediatr Inf 2021;15(2):e97-e102. doi: 10.5578/ced.202119817
- Eskiocak M, Marangoz B. Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. 2nd ed. 2021. 64 p.
- Measles Vaccination Coverage. [Erişim tarihi:9 Kasım 2021]. Erişim: https://immunizationdata.who.int/pages/coverage/mcv.html?GROUP=WHO Regions&ANTIGEN=&YEAR=&CODE=
- New Measles Surveillance Data for 2019. [Erişim tarihi: 9 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news/item/15-05-2019-new-measles-surveillance-data-for-2019
- Kempe A, Saville AW, Albertin C, Zimet G, Breck A, Helmkamp L, et al. Parental Hesitancy About Routine Childhood and Influenza Vaccinations: A National Survey. Pediatrics. 2020 Jul;146(1):e20193852. doi: 10.1542/peds.2019-3852
- Bertoncello C, Ferro A, Fonzo M, Zanovello S, Napoletano G, Russo F, et al. Socioeconomic Determinants in Vaccine Hesitancy and Vaccine Refusal in Italy. Vaccines. 2020 Jun 5;8(2):276. doi:10.3390/vaccines8020276
- Gür E. Vaccine Hesitancy - Vaccine Refusal. Turk Pediatri Ars 2019; 54(1): 1–2. doi:10.14744/TurkPediatriArs.2019.79990
- Ceyhan M. Aşı Reddi. 2017. [Erişim tarihi: 11 Kasım 2021]. Erişim: https://docplayer.biz.tr/62696905-Asi-reddi-mehmet-ceyhan.html.%0A
- Hazır E. 0-24 Aylık Bebek/Çocukların Ebeveynlerinin Aşı Red Sıklığı ve Nedenleri(Yüksek Lisans Tezi). İstanbul:Okan Üniversitesi; 2018.
- World Health Organization. WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020. [Erişim tarihi:9 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020
- COVID Live - Coronavirus Statistics - Worldometer. [Erişim tarihi: 12 Mart 2022]. Erişim: https://www.worldometers.info/coronavirus/
- Dayan S. COVID-19 ve Aşı. Dicle Tıp Derg. 2021 Sep 1;48:98–113. doi: 10.5798/dicletip.1005040
- World Health Organization. The Sinovac-CoronaVac COVID-19 vaccine: What you need to know. [Erişim tarihi: 10 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/the-sinovac-covid-19-vaccine-what-you-need-to-know?gclid=Cj0KCQiA-K2MBhC-ARIsAMtLKRtfzVc5emouB3X7nXGGxFfcPq5YU5sCdiUUq8jU0s4qjNBaH6nLc4QaAmsHEALw_wcB
- World Health Organization. The Pfizer BioNTech (BNT162b2) COVID-19 vaccine: What you need to know [Erişim tarihi:10 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/who-can-take-the-pfizer-biontech-covid-19--vaccine
- Krause PR, Fleming TR, Peto R, Longini IM, Figueroa JP, Sterne JAC, et al. Considerations in boosting COVID-19 vaccine immune responses. Lancet. 2021 Oct;398(10308):1377–80. doi: 10.1016/S0140-6736(21)02046-8
- Manisa Celal Bayar Üniversitesi - Bilim ve İnsan. [Erişim tarihi:11 Kasım 2021]. Erişim: https://www.mcbu.edu.tr/Haber/MCBU-Karsilastirmali-3-Doz-COVID-19-Asi-(Coronavac-ya-da-Biontech)--Etkililik-Sonuclari-2-Doz-Coronavac-Sonrasi-6_-Ay-Takip-Sonuclari_09_06_1
- Coronavirus (COVID-19) Vaccinations - Our World in Data. [Erişim tarihi:12 Mart 2022]. Erişim: https://ourworldindata.org/covid-vaccinations
- T.C.Sağlık Bakanlığı.Aşı Portalı. [Erişim tarihi:12 Mart 2022]. Erişim: https://asi.saglik.gov.tr/
- Şaşmaz TC. COVID-19 Aşı Kararsızlığı ve Aşı Yaptırmama. Türk Tabipleri Birliği COVID-19 Pandemisi 18 Ay Değerlendirme Raporu. 2021;29–35.
- Attitudes to COVID-19 vaccinations - Our World in Data. [Erişim tarihi: 12 Mart 2022]. Erişim: https://ourworldindata.org/attitudes-to-covid-vaccinations
- AlShurman BA, Khan AF, Mac C, Majeed M, Butt ZA. What Demographic, Social, and Contextual Factors Influence the Intention to Use COVID-19 Vaccines: A Scoping Review. Int J Environ Res Public Health. 2021 Sep 4;18(17):9342. doi: 10.3390/ijerph18179342.
- Aw J, Seng JJB, Seah SSY, Low LL. COVID-19 Vaccine Hesitancy—A Scoping Review of Literature in High-Income Countries. Vaccines. 2021 Aug 13;9(8):900. doi: 10.3390/vaccines9080900.
- Salerno L, Craxi L, Amodio E, Lo Coco G. Factors Affecting Hesistancy to mRNA and Viral Vector COVID-19 Vaccines Among College Students in Italy. Vaccines. 2021; 9: 927. doi: 10.3390/vaccines9080927.
- Koronavirüs Salgını ve Toplum Genel Kamuoyu Araştırması. IPSOS. Haziran 2021 [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://www.ipsos.com/tr-tr/asi-olmamis-bireylerin-65i-asi-sirasi-geldiginde-olma-niyetinde
- Yılmaz Hİ, Turğut B, Çıtlak G, Mert O, Paralı B, Engin M, Aktaş A, Alimoğlu O. Türkiye’de İnsanların COVID-19 Aşısına Bakışı. Dicle Tıp Dergisi, 2021;48(3):583-594. doi: 10.5798/dicletip.
- Çöl M, Alıcılar HE. Yeni Coronavirüs Hastalığına Karşı Aşılanma Tutumu. Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye’de Covid19 Aşılaması ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. 2021;61–6.
- Akyüz SS. Aşı Karşıtlığı ve Şeffaflık Algısında İletişim Pratikleri ve Siyasal Aidiyetlerin Rolü. Electron J New Media. 2021;5(2):172–85.
- Saltık A, Bilge Y. Anayasa Mahkemesi’nin Zorunlu Aşı Uygulamasının Yasal Düzenleme Bulunmaması Gerekçesiyle Hak İhlali Olduğuna İlişkin Bireysel Başvurular Üzerine Verdiği Kararların Değerlendirilmesi(Yüksek Lisans Tezi).Ankara:Ankara Üniversitesi; 2018.
- Which countries have mandatory childhood vaccination policies? - Our World in Data. [Erişim tarihi:26 Kasım 2021]. Erişim: https://ourworldindata.org/childhood-vaccination-policies
- Avcı E. Çocukluk Dönemi Aşılarına İlişkin Karşılaştırmalı Bir Analiz: Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye. Özgürlük Araştırmaları 2017;9, 5–35.
- European Centre for Disease Prevention and Control. Overview of the implementation of COVID-19 vaccination strategies and deployment plans in the EU/EEA. [Erişim tarihi:24 Şubat 2022]. Erişim: https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/overview-implementation-covid-19-vaccination-strategies-and-deployment-plans
- Factbox: Countries making COVID-19 vaccines mandatory | Reuters. [Erişim tarihi:24 Şubat 2022]. Erişim: https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/countries-making-covid-19-vaccines-mandatory-2021-08-16/
- Salali GD, Uysal MS. Effective İncentives for İncreasing COVID-19 Vaccine Uptake. Psychol Med. 2021 Sep 20;1–3. doi: 10.1017/S0033291721004013
- Savulescu J, Pugh J, Wilkinson D. Balancing İncentives and Disincentives for Vaccination in a Pandemic. Nat Med. 2021 Sep 6;27(9):1500–3. doi: 10.1038/s41591-021-01466-8
- Campos-Mercade P, Meier AN, Schneider FH, Meier S, Pope D, Wengström E. Monetary incentives increase COVID-19 vaccinations. Science (80- ). 2021 Nov 12;374(6569):879–82. doi: 10.1126/science.abm0475
- Türk Tabipleri Birliği. TTB’den Sağlık Bakanlığı’na: Aşı Bilgilendirme ve Onam Formları, Endişeleri Giderecek Biçimde Düzenlenmelidir. TTB. [Erişim tarihi:14 Kasım 2021]. Erişim: https://www.ttb.org.tr/haber_goster.php?Guid=55b58b16-da40-11eb-9450-8a9f7b8c4cda
Yıl 2022,
Cilt: 7 Sayı: 3, 531 - 540, 20.10.2022
Öz
Aşılama, en maliyet etkili toplum müdahalelerinden biridir ve her yıl milyonlarca ölümü engelleyerek insanların daha uzun ve daha sağlıklı yaşamasına katkı sağlamaktadır. Aşıyla önlenebilen bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkışının engellenmesi ve salgınların önlenebilmesi için, toplumda belirli bir bağışıklık düzeyinin üzerine çıkılması gerekmektedir. Hedeflenen bağışıklık düzeylerine ulaşmanın önündeki temel engeller arasında, aşı tedarik ve dağıtımıyla birlikte aşı reddi ve aşı tereddütü de bulunmaktadır. Son yıllarda dünyada ve ülkemizde yaygınlığı giderek artan aşı reddi ve aşı tereddütü, toplumdaki tüm bireylerin sağlığını tehdit etmektedir. Yapılan çalışmalarda, aşı reddi ve aşı tereddütünün en sık nedenleri arasında, aşı güvenliğine ve yan etkilere yönelik endişeler ile aşılama ve önemi konusunda bilgi ve farkındalık eksikliği gösterilmektedir. Ayrıca, aşılara karşı sergilenen olumsuz tutum, diğer aşılarda olduğu gibi COVID-19 aşılamasında da hedeflenen oranlara ulaşılmasına engel olmaktadır. Aşılama oranlarını artırmak için, dünya genelinde ülkelerde zorunlu aşılama da dahil olmak üzere çeşitli aşılama politikaları uygulanmaktadır. Bu derlemenin amacı, aşı tereddütünün ve aşı reddinin nedenlerini, dünyadaki ve Türkiye’deki mevcut durumu, ülkelerdeki aşılama politikalarını ve yasal durumu ortaya koyup çözüm önerileri sunmaktır.
Anahtar kelimeler: Aşılama, aşı reddi, aşı tereddütü, COVID-19.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- World Health Organization.Vaccines and İmmunization. [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/health-topics/vaccines-and-immunization#tab=tab_1
- Tanrıkulu Y, Tanrıkulu G. Aşı Tereddütü ve Ebeveynlerin Tutumları. Balıkesir Sağlık Bilim Derg. 2021;10(2):199–204. doi:https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.777829
- Azap A. Aşı Karşıtlığının Toplumsal Sonuçları. Toplum ve Hekim Derg. 2018;33(3):217–9.
- Eskiocak M, Marangoz B. Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. 2nd ed. 2021. 55 p.
- Çöl M. Aşılanmanın Önemi ve Aşı Karşıtlığı. [Erişim tarihi:27 Kasım 2021]. Erişim: http://hastane.ankara.edu.tr/2020/03/05/asilamanin-onemi-ve-asi-karsitligi/
- Şaşmaz TC. Bağışıklama Hizmetlerinde Büyüyen Bir Sorun:Aşı Kararsızlığı – Aşı Reddi. [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://mersinism.saglik.gov.tr/Eklenti/88051/0/mersin-asi-red-sunu-2pptx.pptx
- Uluslararası Katılımlı “Aşı Kararsızlığı Çalıştayı” - Türkiye Milli Pediatri Derneği. [Erişim tarihi:25 Şubat 2022]. Erişim: https://www.millipediatri.org.tr/menu/uluslararasi-katilimli-asi-kararsizligicalis-199
- World Health Organization. Ten Threats To Global Health İn 2019. [Erişim tarihi: 24 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019
- World Health Organization. SAGE, Working Group. “Report of the SAGE working group on vaccine hesitancy”. 1 Ekim 2014. [Erişim tarihi: 27 Kasım 2021. Erişim: https://www.who.int/immunization/sage/meetings/2014/october/1_Report_WORKING_GROUP_vaccine_hesitancy_final.pdf
- Lane S, MacDonald NE, Marti M, Dumolard L. Vaccine Hesitancy Around the Globe: Analysis of Three Years of WHO/UNICEF Joint Reporting Form Data-2015–2017. Vaccine. 2018 Jun;36(26):3861–7. doi: 10.1016/j.vaccine.2018.03.063
- Türkay M, Ay EG, Aytekin MR. Antalya İlinde Seçilmiş Bir Grupta Aşı Karşıtı Olma Durumu. Akdeniz Tıp Derg. 2017;3(2):107–12. doi: 10.17954/amj.2017.78
- Atasever BN, Sayar S, Sabancı M, Gür AB, Karakoç H. Vaccine Rejection for Parents With Babies of 0-24 Months: Solution Recommendations for Causes and Reduction. J Pediatr Inf 2021;15(2):e97-e102. doi: 10.5578/ced.202119817
- Eskiocak M, Marangoz B. Türkiye’de Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. 2nd ed. 2021. 64 p.
- Measles Vaccination Coverage. [Erişim tarihi:9 Kasım 2021]. Erişim: https://immunizationdata.who.int/pages/coverage/mcv.html?GROUP=WHO Regions&ANTIGEN=&YEAR=&CODE=
- New Measles Surveillance Data for 2019. [Erişim tarihi: 9 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news/item/15-05-2019-new-measles-surveillance-data-for-2019
- Kempe A, Saville AW, Albertin C, Zimet G, Breck A, Helmkamp L, et al. Parental Hesitancy About Routine Childhood and Influenza Vaccinations: A National Survey. Pediatrics. 2020 Jul;146(1):e20193852. doi: 10.1542/peds.2019-3852
- Bertoncello C, Ferro A, Fonzo M, Zanovello S, Napoletano G, Russo F, et al. Socioeconomic Determinants in Vaccine Hesitancy and Vaccine Refusal in Italy. Vaccines. 2020 Jun 5;8(2):276. doi:10.3390/vaccines8020276
- Gür E. Vaccine Hesitancy - Vaccine Refusal. Turk Pediatri Ars 2019; 54(1): 1–2. doi:10.14744/TurkPediatriArs.2019.79990
- Ceyhan M. Aşı Reddi. 2017. [Erişim tarihi: 11 Kasım 2021]. Erişim: https://docplayer.biz.tr/62696905-Asi-reddi-mehmet-ceyhan.html.%0A
- Hazır E. 0-24 Aylık Bebek/Çocukların Ebeveynlerinin Aşı Red Sıklığı ve Nedenleri(Yüksek Lisans Tezi). İstanbul:Okan Üniversitesi; 2018.
- World Health Organization. WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020. [Erişim tarihi:9 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020
- COVID Live - Coronavirus Statistics - Worldometer. [Erişim tarihi: 12 Mart 2022]. Erişim: https://www.worldometers.info/coronavirus/
- Dayan S. COVID-19 ve Aşı. Dicle Tıp Derg. 2021 Sep 1;48:98–113. doi: 10.5798/dicletip.1005040
- World Health Organization. The Sinovac-CoronaVac COVID-19 vaccine: What you need to know. [Erişim tarihi: 10 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/the-sinovac-covid-19-vaccine-what-you-need-to-know?gclid=Cj0KCQiA-K2MBhC-ARIsAMtLKRtfzVc5emouB3X7nXGGxFfcPq5YU5sCdiUUq8jU0s4qjNBaH6nLc4QaAmsHEALw_wcB
- World Health Organization. The Pfizer BioNTech (BNT162b2) COVID-19 vaccine: What you need to know [Erişim tarihi:10 Kasım 2021]. Erişim: https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/who-can-take-the-pfizer-biontech-covid-19--vaccine
- Krause PR, Fleming TR, Peto R, Longini IM, Figueroa JP, Sterne JAC, et al. Considerations in boosting COVID-19 vaccine immune responses. Lancet. 2021 Oct;398(10308):1377–80. doi: 10.1016/S0140-6736(21)02046-8
- Manisa Celal Bayar Üniversitesi - Bilim ve İnsan. [Erişim tarihi:11 Kasım 2021]. Erişim: https://www.mcbu.edu.tr/Haber/MCBU-Karsilastirmali-3-Doz-COVID-19-Asi-(Coronavac-ya-da-Biontech)--Etkililik-Sonuclari-2-Doz-Coronavac-Sonrasi-6_-Ay-Takip-Sonuclari_09_06_1
- Coronavirus (COVID-19) Vaccinations - Our World in Data. [Erişim tarihi:12 Mart 2022]. Erişim: https://ourworldindata.org/covid-vaccinations
- T.C.Sağlık Bakanlığı.Aşı Portalı. [Erişim tarihi:12 Mart 2022]. Erişim: https://asi.saglik.gov.tr/
- Şaşmaz TC. COVID-19 Aşı Kararsızlığı ve Aşı Yaptırmama. Türk Tabipleri Birliği COVID-19 Pandemisi 18 Ay Değerlendirme Raporu. 2021;29–35.
- Attitudes to COVID-19 vaccinations - Our World in Data. [Erişim tarihi: 12 Mart 2022]. Erişim: https://ourworldindata.org/attitudes-to-covid-vaccinations
- AlShurman BA, Khan AF, Mac C, Majeed M, Butt ZA. What Demographic, Social, and Contextual Factors Influence the Intention to Use COVID-19 Vaccines: A Scoping Review. Int J Environ Res Public Health. 2021 Sep 4;18(17):9342. doi: 10.3390/ijerph18179342.
- Aw J, Seng JJB, Seah SSY, Low LL. COVID-19 Vaccine Hesitancy—A Scoping Review of Literature in High-Income Countries. Vaccines. 2021 Aug 13;9(8):900. doi: 10.3390/vaccines9080900.
- Salerno L, Craxi L, Amodio E, Lo Coco G. Factors Affecting Hesistancy to mRNA and Viral Vector COVID-19 Vaccines Among College Students in Italy. Vaccines. 2021; 9: 927. doi: 10.3390/vaccines9080927.
- Koronavirüs Salgını ve Toplum Genel Kamuoyu Araştırması. IPSOS. Haziran 2021 [Erişim tarihi:29 Kasım 2021]. Erişim: https://www.ipsos.com/tr-tr/asi-olmamis-bireylerin-65i-asi-sirasi-geldiginde-olma-niyetinde
- Yılmaz Hİ, Turğut B, Çıtlak G, Mert O, Paralı B, Engin M, Aktaş A, Alimoğlu O. Türkiye’de İnsanların COVID-19 Aşısına Bakışı. Dicle Tıp Dergisi, 2021;48(3):583-594. doi: 10.5798/dicletip.
- Çöl M, Alıcılar HE. Yeni Coronavirüs Hastalığına Karşı Aşılanma Tutumu. Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye’de Covid19 Aşılaması ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu. 2021;61–6.
- Akyüz SS. Aşı Karşıtlığı ve Şeffaflık Algısında İletişim Pratikleri ve Siyasal Aidiyetlerin Rolü. Electron J New Media. 2021;5(2):172–85.
- Saltık A, Bilge Y. Anayasa Mahkemesi’nin Zorunlu Aşı Uygulamasının Yasal Düzenleme Bulunmaması Gerekçesiyle Hak İhlali Olduğuna İlişkin Bireysel Başvurular Üzerine Verdiği Kararların Değerlendirilmesi(Yüksek Lisans Tezi).Ankara:Ankara Üniversitesi; 2018.
- Which countries have mandatory childhood vaccination policies? - Our World in Data. [Erişim tarihi:26 Kasım 2021]. Erişim: https://ourworldindata.org/childhood-vaccination-policies
- Avcı E. Çocukluk Dönemi Aşılarına İlişkin Karşılaştırmalı Bir Analiz: Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye. Özgürlük Araştırmaları 2017;9, 5–35.
- European Centre for Disease Prevention and Control. Overview of the implementation of COVID-19 vaccination strategies and deployment plans in the EU/EEA. [Erişim tarihi:24 Şubat 2022]. Erişim: https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/overview-implementation-covid-19-vaccination-strategies-and-deployment-plans
- Factbox: Countries making COVID-19 vaccines mandatory | Reuters. [Erişim tarihi:24 Şubat 2022]. Erişim: https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/countries-making-covid-19-vaccines-mandatory-2021-08-16/
- Salali GD, Uysal MS. Effective İncentives for İncreasing COVID-19 Vaccine Uptake. Psychol Med. 2021 Sep 20;1–3. doi: 10.1017/S0033291721004013
- Savulescu J, Pugh J, Wilkinson D. Balancing İncentives and Disincentives for Vaccination in a Pandemic. Nat Med. 2021 Sep 6;27(9):1500–3. doi: 10.1038/s41591-021-01466-8
- Campos-Mercade P, Meier AN, Schneider FH, Meier S, Pope D, Wengström E. Monetary incentives increase COVID-19 vaccinations. Science (80- ). 2021 Nov 12;374(6569):879–82. doi: 10.1126/science.abm0475
- Türk Tabipleri Birliği. TTB’den Sağlık Bakanlığı’na: Aşı Bilgilendirme ve Onam Formları, Endişeleri Giderecek Biçimde Düzenlenmelidir. TTB. [Erişim tarihi:14 Kasım 2021]. Erişim: https://www.ttb.org.tr/haber_goster.php?Guid=55b58b16-da40-11eb-9450-8a9f7b8c4cda
Toplam 47 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Halk Sağlığı, Çevre Sağlığı |
| Bölüm | Derlemeler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Ekim 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Mart 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 7 Sayı: 3 |
Uluslararası Hakemli Dergi
Dergimiz Açık Erişim Politikasını benimsemiş olup dergimize gönderilen yayınlar için gerek değerlendirme gerekse yayınlama dahil yazarlardan hiçbir ücret talep edilmemektedir.
Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.