İslami İlimler Dergisi

Abstract

İnsanlık için hidayet vesilesi olarak gönderilen Kur’an-ı Kerim çeşitli sebeplerle ve farklı zamanlarda indirilmiştir. Buna rağmen gerek âyetler gerekse sureler arasında bir ilgi ve alaka vardır. Bu alakaya Münâsebâtü’l-Kur’an denilmektedir. Münâsebâtü’l-Kur’an ilmi, lafız veya mana bakımından âyetler ve sureler arasında mevcut olan ilgi ve alakayı konu edinmektedir. Âyetlerin ve farklı görüşler olmakla birlikte surelerin Kur’an’daki tertibi tevkîfî olduğundan bazı âyet ve surelerin arasında münasebet olduğu görünmektedir. Hatta bu münasebet o kadar kuvvetlidir ki herhangi bir âyetin veya surenin yerini değiştirmek mümkün değildir. Çünkü Kur’an’ın üslubundan kaynaklı mantıksal bir bağ söz konusudur. Münasebet ilmine değer veren ve tefsirinde her fırsatta bu münasebete değinen müfessirlerden birisi de Fahreddin er-Râzî'dir. Râzî “Kur’an’ın tamamı tek bir sure hatta tek bir âyettir.” demek suretiyle bu ilme vurgu yapmakta ve gerek âyetler gerekse sureler arasındaki uyumu dikkatlere sunmaktadır. Râzî bu şekilde Kur’an’daki mana bütünlüğünü de ortaya koymaktadır. Münâsebât ilminin önemine binaen bu araştırmada her alanda söz sahibi olan Râzî’nin Mefâtîhu’l-Gayb adlı eserinde Münâsebâtü’l-Kur’an’a nasıl yer verdiğini izah ederek onun bu ilimdeki yetkinliğini ve bu ilmin Kur’an’ın anlaşılmasına katkısını da dikkatlere sunmak amaçlanmaktadır. Yöntem olarak bu tefsirdeki bazı âyetler ve sureler arasındaki münasebet incelenmektedir. Bu çalışma hem âyetler hem de sureler arasındaki münasebetten bahseden Münâsebâtü’l-Kur’an ilminin alt başlıklarıyla değerlendirilmesini kapsamaktadır. Neticede Münâsebâtü’l-Kur’an’ı en etkili ve mantıklı bir şekilde ele alan gerek sureler gerekse âyetler arasındaki bağlantıyı tespit ve izah noktasında eşsiz bir maharet sergileyen Fahreddin Râzî’nin, bu ilimdeki hünerini ortaya koyarak “Kur’an’ın tamamı tek bir sure hatta tek bir âyettir.” tezini ve iddiasını ispat ettiği ortaya konulmaktadır.